TOM 9: ROZDZIAŁ IV

O SZKOŁACH Z POŁOWY WIEKU

MALARSTWO SZKOCKIE Z CZASÓW WILKIEGO

W latach czterdziestych Szkocya wydała grupę malarzy życia domowego, która wyłoniła się z pod skrzydeł Wilkiego - realiści ERSKINE NICOL, FAED’OWIE i R. T. ROSSI, wszyscy dobrzy koloryści.

THOMAS FAED (1826 - 1900) wystawił w Akademii po raz pierwszy w r. 1851; następnego roku osiadł w Londynie. Życie domowe Szkocyi malował szeroko i z siłą.

ERSKINE NICOL (1825 - 1904) malował życie ludu irlandzkiego i szkockiego, szeroko, z humorem i wymownie.

W tym czasie urokowi Prerafaelitów ulegali SlR JOSEPH NOEL PATON (1821 - 1901), JAMES ARCHER (1823 - 1904), brat Dawida Scotta, W. BELL SCOTT (1811 - 1890), SlR FETTES DOUGLAS (1822 - 1891), HERDMAN (1829 - 1888) i GAVIN (1827 - 1883). Wszyscy szukali natchnienia w literaturze.

JOHN PHILLIP
(1817 - 1867)

Z szkoły Wilkiego wyszedł jeden z najpotężniejszych malarzy szkockich, człowiek, któremu miał się objawić impresyonizm francuski. Syn biednego żołnierza, młody John Phillip, urodz. w Aberdeen 19 kwietnia 1817, uczył się w wczesnych latach u malarza pokojowego, zaczął wkrótce próbować się w malarstwie portretowem, rozpocząwszy od kopiowania z jakiegoś szyldu wizerunku Williama Wallace’a. Miejscowy portrecista, niejaki Forbes, udzielał mu lekcyi; w r. 1834 wybrał się do Londynu, przyjęty na statek za darmo. W Londynie dostał się pod opiekę majora Lockharta Gordona, który znowu polecił go uwadze lorda Panmure’a. Wstąpił do szkół akademickich 1837, mając lat dwadzieścia; w dwa lat później, 1839, wystawił w Akademii, wrócił do Aberdeen i tutaj malował portrety, między innymi młodego Millaisa. W r. 1846 wrócił znowu do Londynu, aby stąd udać się po raz pierwszy do Hiszpanii (1851/2) i zyskać sobie nazwisko „Filipa hiszpańskiego" (Spanish Phillip lub Phillip of Spain). Znajdująca się w Galeryi Dyplomów kopia Las Meninas dowodzi głębokiego zainteresowania się Velazquezem. W r. 1856/7 był znowu w Hiszpanii z Ansdellem; w r. 1859 został akademikiem królewskim. W r. 1860 był w Hiszpanii po raz trzeci i rozpoczął seryę w pysznem świetle tonących, szeroko traktowanych malowideł, które wielki wywarły wpływ na sztukę Północy. Portrety rodziny królewskiej z tego pochodzą czasu. W roku 1866 udał się do Włoch, aby studyować Tycyana, z powodu złego stanu zdrowia musiał jednak powrócić do Londynu i tutaj, tknięty paraliżem, zmarł 27 lutego 1867. Phillip wywarł wybitny wpływ na Millaisa, on też kupił pierwsze malowidło Whistlera, wystawione w Akademii królewskiej.

WARD
(1816 - 1879)

EDWARD MATHEW WARD wstąpił za radą Wilkiego w r. 1835 do szkół akademickich; w r. 1836 pojechał na trzy lata do Rzymu, skąd przeniósł się do Monachium, aby pod kierunkiem Nazareńczyka Corneliusa studyować malarstwo freskowe; powróciwszy w r. 1839 do Londynu, wystawił obraz Cimabue i Giotto. W roku 1855 został akademikiem królewskim.

W r. 1853 otrzymał polecenie wymalowania dla Izby gmin ośmiu obrazów historycznych. D. 15 stycznia 1879 popełnił samobójstwo. Żoną jego była poślubiona mu w r. 1848 HENRIETTA WARD, również malarka, córka Jerzego Rafaela Warda, wnuczka Jakóba Warda. Do najbardziej znanych obrazów Warda należą: Doktor Johnson czeka na posłuchanie w przedpokoju lorda Chesterfielda, Lord Charendon w niełasce, South Sea Bubble (Fala morza południowego) i Jakób II otrzymuje wiadomość o wylądowaniu księcia Orleańskiego.

W pejzażu malarze szkoccy zetknęli się bezpośrednio z przyrodą, wyrażając jej nastroje, jej pogodę, jej w oczy bijące wiatry. Naturalizm i Prerafaelizm szły ręka w rękę. Sir GEORGE HARVEY (1806 - 1876) poświęcił późniejsze swe lata krajobrazowi; obok niego uprawiali sztukę malarską MILNE - DONALD (1819 - 1866), SAM BOUGH (1822 do 1878), FRASER (1828 - 1899) i DOCHARTY (1829? do 1878).

JOHN CRAWFORD WINTOUR (1825 - 1882) stanowi pomost, prowadzący ku dziełu współczesnemu, jak to widać w jego poezyi pełnem arcydziele A Border Castle. Etty wprowadził go w jego sztukę, poczem pod wpływem Constable’a przerzucił się na pejzaż i na tem polu stworzył rzeczy świetne.

SCOTT-LAUDER I SZKOCI Z SZÓSTEGO LAT DZIESIĄTKA

Około r. 1860 praca R. Scotta-Laudera zaczęła dochodzić do głosu; wyszkolił on grupę malarzy-ilustratorów-romantyków, którzy przez chwilę opanowali dzieło szkockie; wyłonili się: ORCHARDSON, M’TAGGART, CAMERON, CHALMERS, MAC WHIRTER, GRAHAMOWIE, BURROWIE i inni.

ORCHARDSON
(1835 - 1910)

Sir WILLIAM QUILLER ORCHARDSON, urodzony w Edymburgu, pochodził z Podhala szkockiego. - Wstąpiwszy w r. 1850 do Akademii Troustee’ow, tak wcześnie artystyczne objawił zdolności, że opuścił Akademię, wróciwszy jednak w chwili, gdy kierownictwo objął Scott-Lauder, stał się przewódcą świetnej grupy uczniów Scotta-Laudera, takich, jak CHALMERS, M’TAGGART, PETTIE, TOM GRAHAM, PETER GRAHAM, MAC WHIRTER; wszyscy młodzi artyści złączyli się w klub szkicujących i, zetknąwszy się z prerafaelizmem, uprawiali ilustracyę. Orchardson szybko rozwinął styl swój własny, według którego wybornie pendzlem narysowana na płótnie linia tworzyła podstawę, naokoło której w subtelny, delikatny sposób rozmieszczał lekko narzucane  barwy, zlewające się w dyskretną harmonię perłową lub złotą. Orchardson przybył do Londynu i zwrócił na siebie uwagę w roku 1862, został w roku 1868 nadzwyczajnym, a w r. 1877 zwyczajnym członkiem Akademii; w roku tym powstała jego Queen of the Swords (Królowa mieczów). Z r. 1878 pochodzi jego Social Eddy (Winy społeczne), teraz też rozpoczął seryę nowożytnych scen dramatycznych, z pośród których Małżeństwo z konwenansu namalował w r. 1884. Napoleon on the Bellerophon, rozpoczynający szereg tematów francuskich, powstał w roku 1880. Datę 1886 r. ma pyszny, w czarno-złotych, zharmonizowanych barwach namalowany portret żony i dziecka, t. zw. Master Baby. Sir Walter Gilbey z r. 1891 należy do najpiękniejszych portretów wieku, tak, jak windsorska jego grupa rodziny królewskiej (1899) jest jednym z najlepszych portretów dworskich.

JOHN PETTIE (1839 - 1893) uderzał w struny silniejsze i bardziej dramatyczne, był też dobrym kolorystą, biorącym tematy z dziedziny anegdot historycznych; CHALMERS (1836 - 1878) malował życie rodzinne; M’TAGGART (1835 do 1910), który rozpoczął od prerafaelizmu, stał się jednym z najpotężniejszych malarzy morza, światła słonecznego i wiatru, pieśniarzem życia rybaków.

Poza tą naczelną grupą u Laudera uczyli się lub pod jego zostawali wpływem artyści: PETER GRAHAM (ur. 1836), dobrze znany ze swych pejzaży i widoków morskich; JOHN MAC WHIRTER (1839 - 1911), pejzażysta; TOM GRAHAM (1840 do 1906), który stanął na wyżynach w malowaniu postaci, a był pod wpływem prerafaelitów, oraz HUGH CAMERON (ur. 1835), który przedstawiał życie prostego ludu.

Ściśle spokrewniona z tą szkołą była grupa dobrze znanych artystów. LOCKHART (1846 - 1900) dostał się pod wpływ szkoły Scotta-Laudera w czasie, gdy mistrzowski, hiszpański okres Johna Phillipa głębokie wywierał wrażenie w Szkocyi. GlBB (ur. 1845) jest batalistą; WILLIAM HOLE (ur. 1846), słynny jako rytownik, to Anglik, który uczył się w Szkocyi; C. MARTIN HARDIE (ur. 1858), najbardziej znany z obrazu Burns w Edymburgu (Robert B., poeta szkocki), wykonanego manierą Orchardsonowską. OGILVY REID prawie w tym samym maluje stylu; WATSON NICOL poświęca sztukę swą romantyce dawnego życia szkockiego. GEORGE WILSON (1848 - 1890) był prerafaelitą.

Urokowi życia wiejskiego poddał się ROBERT W. MACBETH (ur. 1848), którego sztuka pokrewna jest sztuce Masona i Walkera, angielskich malarzy wiejskiego życia; MANSON (1850 - 1876) i P. WALKER NICHOLSON (1858 - 1885), JOHN R. REID (ur. 1851), WHITE, NOBLE i ROBERT M’GREGOR w tym samym urodził się czasie. Do portrecistów należy Sir GEORGE REID (ur. 1841).

Jednym z najsubtelniejszych ilustratorów jest WILLIAM SMALL; obok niego stoi humorysta W. RALSTON.

Krajobrazem zajmowali się i zajmują W. D. MACKAY, A. K. BROWN, DAVID MURRAY, DAVID FARQUHARSON (1839 - 1907), JOSEPH FARQUHARSON, LESLIE THOMSON (ur. 1851), CAMPBELL NOBLE (ur. 1846), którego sztuka pokrewna jest dzisiejszym Holendrom; ROBERT NOBLE (ur. 1857), COUTTS MICHIE, R. B. NISBET, CECIL GORDON LAWSON (1851 - 1882), który zdobył sobie rozgłos w Anglii; HOPE M’LACHLAN (1845 - 1897), obaj pod silnym wpływem Barbizończyków, oraz subtelny, delikatny pejzażysta WINGATE (ur. 1846), jeden z najpoetyczniejszych malarzy wieku, który patrzał na sztukę Corota.

Z pośród malarzy morza CASSIE (1819 - 1879) malował ciszę, M’TAGGART zaś objawił męską swą sztukę artystom jak COLIN HUNTER (1842 - 1904), HAMILTON MACALLUM (1841 - 1896), HENDERSON (1832 - 1908) i R. W. ALLAN.

Do malarzy zwierząt należą ROBERT ALEKSANDER, którego Watching and waiting (Czuwanie i czekanie) przypomina pod względem techniki najbardziej sztukę Macbetha, oraz malarz trzód, DENOVAN ADAM (1842 - 1896).

Powstała też w Anglii szkoła malarzy-ilustratorów, zajmujących się ilustracyą historyczną. Na polu tem piękne wyrosło dzieło.

SEYMOUR LUCAS (ur. 1849) okazał swym Gordon Riots blizkie pokrewieństwo z epoką Hogarthowską; anegdotę historyczną uprawia Szkot GOW (ur. 1848), zaś YEAMES (ur. 1835) krąży pomiędzy anegdotą historyczną a typem komedyi kostyumowej, w której nazwisko zdobył sobie MARCUS STONE (ur. 1840).