TOM 8: ROZDZIAŁ VII

W KTÓRYM Z SZKOCKIEGO MALARSTWA ŻYCIA DOMOWEGO W PIERWSZYCH LATACH WIEKU DZIEWIĘTNASTEGO WYŁANIA SIĘ REALIZM BARW

Rok 1800 rozpoczął się pięknemi zapowiedziami dla Szkocyi. Handel zakwitł w kraju. Rozwinęła się żegluga. Gdy Watt w r. 1800 usunął się już od pracy, maszyna parowa była już wszędzie w używaniu; w r. 1812 zastosowano ją do żeglugi. Zarówno u kupców, jak i u wyższych klas rodziła się znaczna potrzeba zbytku. Rok 1832 oznacza powstanie klasy średniej. Z drugiej strony Scott wprowadził romantykę do kraju. 

W malarstwie portretowem nastąpił po Raeburnie GEORGE WATSON (1767 - 1834), SIR JOHN WATSON GORDON (1788 - 1864), GEDDES (1783 - 1844), GRAHAM GILBERT (1794 - 1866) i MACNEE (1806 - 1882), sami dobrzy malarze. 

Śród portrecistów tych JOHN WATSON GORDON był najwybitniejszym; podobnie jak Geddes w najlepszych swoich chwilach, zajmuje i on miejsce obok Raeburna; srebrzysty jego koloryt i styl krzepki o wielkim istotnie świadczą talencie. Do pośledniejszych portrecistów należą: SAMUEL MACKENZIE (1785 - 1847), JOHN SYME (1791 do 1861), WILIAM NICHOLSON (1784 - 1844), TANNOGK (1784 do 1863), W. SMELLIE WATSON (1796 - 1874), MOIR 1775? do 1857), CRABB (1811 - 1856?), który okazał talent w małych portrecikach; miniaturzysta ANDREW ROBERTSON (1777? do 1845?), Sir WILLIAM CHARLES ROSS (1794 - 1860), SANDERS (1774 - 1846), ANTHONY STEWART (1773 - 1846), R. THORNBURN (1818 - 1885), W. I. THOMSON (1771 - 1845), oraz portreciści, malujący farbami wodnemi, DOUGLAS (1780 do 1832) i M’Leay (1802 - 1878).  

KRAJOBRAZ

NAYSMYTH
1787 - 1831 

PATRICK NAYSMYTH, ur. w Edymburgu 1787, był synem  pejzażysty ALEKSANDRA NASMYTHA (1758 - 1840), którego styl naśladował. W dwudziestym mniej więcej roku życia osiadł w Londynie. Skaleczywszy sobie w młodości prawą rękę, malował lewą. Zmarł w South Lambeth 17 sierpnia 1831 roku. 

Inni uczniowie Aleksandra Nasmytha poszli w kierunku romantycznym. THOMSON Z DUDDINGSTONU (1778 - 1840),  a głównie HORATIO M’CULLOCH (1805 - 1867) wkroczyli  na drogę przedstawiania uroków Szkocyi, gdy tymczasem DAVID ROBERTS, ANDREW WILSON (1780 - 1848) i WILLIAMS (1773 - 1829) pracowali zagranicą. 

DAWID ROBERTS (1796 - 1864), syn biednego łatacza z Edymburga, poszedł w naukę do malarza pokojowego, dostał się wcześnie do teatru jako malarz kulis, i przy tej robocie spotkał się z Clarksonem Stanfieldem (1793 - 1867); później zasłynął jako malarz widoków architektonicznych.  Po raz pierwszy wystawił w Akademii w r. 1826 i to Katedrę w Rouen; w r. 1823 udał się do Hiszpanii, rozpoczynając tem swoje podróże po Europie, a potem po Wschodzie. LEITCH (1804 - 1883) rozpoczął również od malowania kulis. ORROCK (1829 - - ) był uczniem Leitcha, WILLIAM SIMSON zaś (1800 - 1847) był uczniem Wilsona.

ŻYCIE DOMOWE

WILKIE
1785 - 1841 

Urodzony na probostwie w Cults, w Fifeshire, d. 18 listopada 1785, jako trzeci syn pastora, DAWID WlLKIE wstąpił, po nauce w Akademii edymburskiej, do szkół akademickich w Londynie (1805), aby już w roku następnym wywołać sensacyę w Akademii malowidłem Politycy wiejscy; od razu zyskawszy sławę, pomnażał ją takimi obrazami, jak  Ślepy skrzypek, Karciarze, słynny Rent Day, Jew’s Harp (Drumla), Cut Finger (Skaleczony palec), Village Festival (Święto na wsi) it. p. Rzeczywistym członkiem Akademii został w r. 1811, a jego Gra w ślepą babkę (Blind Man’s Buff), List polecający (Letter of Introduction), słynne Distraining for Rent, popularny Rabbit on the Wall (Królik na ścianie) Penny Wedding, Whisky Still i Czytanie testamentu (Reading of the Will) coraz to głośniejsze zjednywały mu nazwisko. Dla księcia Wellingtona namalował Pensyonarzy z Chelsea (Chelsea Pensioners). W r. 1825 udał się nagle za granicę, aby po trzech latach wrócić jako malarz historyczny, opierający się na szerszym stylu Correggia, Rembrandta, Murilla i Velazqueza. Do historycznych jego malowideł należy Kazanie Johna Knoxa (1832). Po śmierci Lawrence’a w r. 1830 Wilkie został nadwornym malarzem króla. W r. 1836 otrzymał tytuł szlachecki. W r. 1840 odbył podróż do Konstantynopola, a stąd do Ziemi Świętej i Egiptu; zachorował jednak w Aleksandryi i zmarł na statku „Orientale" pod Gibraltarem 1 czerwca 1841; zwłoki jego powierzono głębiom, w pogrzebie, który unieśmiertelnił Turner. Dzięki jego studyom Rembrandta i Ostadego odżyła sztuka rytownicza  w Anglii. 

Do szkockich malarzy, tworzących pod wpływem Wilkiego, należą między innymi FRASER (1786 - 1865), BURNET (1784 - 1868), CARSE I KIDD (1796 - 1863). 

WILLIAM MULREADY (1786 - 1863), syn wyrabiacza spodni skórzanych z Ennis, County Clare, w Irlandyi, przybył w r. 1800 do Londynu i wstąpił do szkół akademickich; w r. 1803 ożenił się z siostrą Johna Varley’a, w r. 1804 wystawił pejzaże w Akademii; w r. 1809 namalował Powrót z piwiarni i tym podobne obrazy z życia codziennego. Względy publiczności zyskał swymi Idle Boys (Leniuchy 1815) i Przerwaną walką (The Fight Interrupted 1816). 

Do grupy malarzy, zajmujących się codziennem życiem ludu, należał WILLIAM COLLINS (1788 - 1847), syn irlandzkiego handlarza obrazów w Londynie. Wykonał kilka malowideł, które rozgłośne zjednały mu nazwisko, między innemi Chłopcy z gniazdem ptasiem (Boys with a Bird’s Nest). Jego Cromer Sands i Poławiacze raków morskich (Prawn Catchers) są własnością narodu.

THOMAS WEBSTER (1800 - 1886), ur. w Pimlico jako syn byłego sługi króla Jerzego III, okazał rychło zdolności muzyczne, wstąpił do chóru kapeli królewskiej przy kościele św. Jakóba; później został uczniem Akademii, wystawiał za lat młodych. Malował portrety dzieci, jak tego dowodem popularne przykłady: Leniuch (Truant) i Dame's School.

MALARSTWO HISTORYCZNE

Malarza historycznego Sir WILLIAMA ALLANA (1827 do 1850) prześcignął uczeń jego, ROBERT SCOTT LAUDER (1803 do 1869), George Harvey, (1806 - 1876) i Thomas Duncan (1807 - 1845). U wszystkich panuje realizm teatralnego gatunku, oddany w służbę ilustracyi.

MACLISE
1806 - 1870 

Młody Szkot, ur. w Cork, nazwiskiem DANIEL MACLISE, wstąpił do szkoły Akademii Królewskiej, gdzie złoty zyskał medal. W r. 1829 wystawił obraz Malvolio. Pracowity malarz historyczny i życia codziennego, zasłynął przedewszystkiem dwoma wielkimi obrazami dekoracyjnymi, wykonanymi dla gmachu parlamentu, Spotkaniem się Wellingtona z Bluecherem i Śmiercią Nelsona. Jego Charles Dickens (1839) wisi w Narodowej Galeryi Portretów w Londynie. 

Zjawili się też dwaj malarze, którzy na północy zapoczątkowali kierunek drobiazgowego malarstwa, będącego zapowiedzią angielskiej szkoły Prerafaelitów, DAVID SCOTT (1806 - 1849) i WILLIAM DOYCE (1806 - 1864). Odrębną sztuką swą mężowie ci weszli na drogę, która prowadziła do świetnych harmonii barw, do szczegółowego realizmu angielskich Prerafaelitów. Obrazami swymi wywołują wrażenie, jak gdyby chcieli na płótno przenieść lśniste barwy starych kościelnych malowideł witrażowych.