W tym samym czasie, co Memling i Dirk Bouts, żył artysta, który był długo, podobnie, jak Hubert van Eyck, znany jedynie z jednego obrazu, a nazwisko jego Hugo van der Goes. Ponieważ żył długo, a był pilny i płodny, wydaje się to dziwnem nawet w mętnym chaosie, wywołanym przez bezmyślne szaleństwa obrazoburców w zapiskach o sztuce flamandzkiej. Van Mander, Vasari flamandzki, zostawił nam o nim wieści, chociaż w dosyć smutny sposób łata prawdę fikcyami, twierdząc, że artysta ten był uczniem Jana van Eycka, którego Gandawa nie oglądała już nigdy po roku 1421. Obrazem, uważanym przez długi czas za jedyne jego dzieło, które uniknęło zniszczenia, jest Boże Narodzenie w Santa Maria Nuova we Florencyi, az pewnością mało w niem śladów szkoły Van Eycków.

Wzmagając zamieszanie, Vasari nazywa Van der Goesa „Hugonem z Antwerpii“ – Van Mander „malarzem z Bruges" – podczas gdy Van Vaernewijk zapewnia, że był on Holendrem, i opowiada szczegółowo o Madonnie z św. Katarzyną i św. Urszulą, w kościele św. Jakóba w Gandawie, podartej na kawałki przez obrazoburców w r. 1566, a namalowanej przez „Hugona van der Ghoest z Zeelandt zwanego tak, ponieważ żył długo w tym kraju, chociaż urodził się w Leydzie”. Atoli w deklaracyi, spisanej w Louvain w 1479 r ., jest wzmianka, że urzędnicy miasta dla oceny wartości obrazu, namalowanego przez Dirka Boutsa, posłali po „malarza najbardziej znanego w całej okolicy, mnicha, rodem z Gandawy, przebywającego wówczas w klasztorze Świętego Krzyża pod Brukselą. Otóż Van der Goes, jak to zobaczymy, złożył śluby w tym klasztorze i był jedynym malarzem, który tak postąpił. Możemy tedy Gandawę podać jako miejsce jego urodzenia. O urodzeniu – jego nic nie wiemy. Chociaż nie był członkiem cechu gandawskiego aż do r. 1465, mógł był zyskać obywatelstwo i zostać członkiem cechu w Bruges, zanim udał się do Gandawy, – jednak o jego życiu wcześniejszem zupełnie nic nie wiadomo. Jeśli zmarł w roku 1482 jako starzec, to mógł być uczniem Jana van Eycka w Bruges, atoli, jak wspomnieliśmy, sztuka jego nie potwierdza tej starej tradycyi.

Van der Goesa zawezwano w r. 1468 do Bruges, by pomógł Jakóbowi Daret w dekoracyach na uroczystość weselną Karola Śmiałego i Małgorzaty York. Nieomal zaraz potem wrócił on do Gandawy, by spełnić takie samo zadanie przed „radosnym wjazdem księstwa do tegoż miasta. W tym czasie był on jeszcze szeroko znany, podczas gdy Jacques Daret był sławny. Wobec tego tedy wątpliwą jest rzeczą, czy, umierając, był bardzo wiekowy. Równocześnie trzeba powiedzieć, że posiadał znaczny rozgłos w obu miastach jako malarz dekoracyi, sporządzanych na luźnych płótnach dla ścian domów i kościołów na te modne wówczas uroczystości.

W r. 1472 przewodził jako starszy w cechu gandawskim, ale w r. 1476 dał się nakłonić do zerwania ze światem, na którym pędził żywot rozpustny i pijacki, i wstąpił do nowicyatu w klasztorze Świętokrzyskim, na trzy lata przed tem, nim go wezwano do oceny dzieła Diericka Boutsa. Od towarzysza jego, Gaspara Offhuysa, wiemy, że jako mnich wiódł żywot niespokojny: już to oddawał się na pastwę wyrzutom sumienia i kajał się, iż jest nędznym grzesznikiem, to znowu pragnął wrócić do świata i hulanek. Sława jego, przynajmniej za czasów, kiedy był mnichem, była bardzo rozległa, i osoby z najwyższych sfer odwiedzały nędznego grzesznika, który wracał z niemi do swych pijackich hulanek i wywoływał tem wielkie zgorszenie. Wkońcu dobrotliwi zakonnicy wysłali go do pobożniejszej kolonii. Wracając stamtąd, popadł w obłąkanie, iz trudem tylko udało się przywrócić go do rozumu. Umarłw r. 1482. Dobrze świadczy o jego osobie to, że zmarł głęboko żałowany przez dotkniętych tem boleśnie braci.

Sławny Obraz ołtarzowy w S. Maria Nuova we Florencyi, namalowany dla agenta Medicich, niejakiego Tommasa Portinari, był przeznaczony dla wielkiego ołtarza w szpitalu przy tym kościele, który ufundował przodek jego, Folco Portinari. W środku jest Adoracya pasterzy, niemal naturalnej wielkości, na skrzydłach zaś czyli zaworach albo okiennicach są Portrety Tommasa Portinari i dwu synków, przedstawionych przez ich świętych patronów, Mateusza Antoniego, i Portrety żony i córki fundatora, przedstawionych przez ich święte patronki, Małgorzatę i Magdalenę. Namalowane są one w gamie zimnej, fałdy draperyi są sztywne i twarde, cienie szare, opracowanie ich jest rzetelne i rysunek dobry. Ów Portinari był potomkiem rodziny florenckiej, do której należała Beatrycze Danta.

Wiele z jego największych dzieł, namalowanych dla Niderlandów, zginęło z brutalnej ręki obrazoburców. Wiadomo o nim, że projektował kartony dla witrażów, z których jeden, długo przypisywany Janowi van Eyck, znajduje się w kościele św. Jakóba w Gandawie. Pałac Holyrood posiada cztery boczne panneau Obrazu ołtarzowego z Trójcą św., namalowanego przez Van der Goesa. Znajdują się tam portrety Jakóba III Szkockiego, żony jego, Małgorzaty Duńskiej, i Sir Edwarda Bonkil albo Boncie. Berlin nabył w ostatnich czasach w Madrycie subtelne dzieło Van der Goesa, Adoracyę pasterzy.

GERARD VAN DER MEIRE

Gerard van der Meire, mimo zapisek, ze wkupił się do cechu malarskiegow r. 1452 i był jego dziekanem w r. 1472, uchodzi teraz za mit. Miał on być uczniem Huberta van Eyck i w starych zapiskach uchodzi za autora wielu obrazów, lecz nawet, jako mit, nie miał wielkiego znaczenia. Jako nazwisko był on bardzo pożyteczny; kiedy nie było innego pod ręką, jemu to właśnie przypisano obraz ołtarzowy Dirka Boutsa, wiszący w National Gallery.

JUSTUS Z GANDAWY
1410 – żył jeszcze w 1475

Mniej więcej w tych samych latach, co Van der Goes, działał Justus z Gandawy, lepiej znany we Włoszech, niż w swej ojczyźnie. Fryderyk z Montefeltro posłał po niego, żeby namalował portret jego żony i ozdobił mu bibliotekę „postaciami filozofów, poetów i doktorów kościoła“. Wiadomo też, że Justus namalował dla bractwa Corpus Christi w r. 1470 Komunię apostołów; obecnie obraz ten jest w Urbino. Widać to z zapiski wypłaty za obraz ołtarzowy malarzowi „Giusto da Guanto“ w dziele Pungileoniego Elogio Storico di Giovanni Santi. Na sztukę jego wywarł wpływ Roger van der Weyden.

NABOR MARTIN
1404 – 1453

Nabor Martin uchodzi za autora wielce uszkodzonego Bożego narodzenia z portretami Filipa Dobrego, jego żony i dziecka. Nosi ono datę 1448, a jest namalowane na ścianie w „Grandę Boucherie“ w Gandawie.

keyboard_arrow_up

TOM 4: ROZDZIAŁ VI

Użyj danych do logowania do serwisu BID.KDA.PL

Centrum pomocy open_in_new