Ostatnio oglądane
Zaloguj się aby zobaczyć listę pozycji
Ulubione
Zaloguj się aby zobaczyć listę pozycji
TOM 3: PRZEDMOWA
Pragnącym zapoznać się dokładnie ze znaczeniem malarstwa geniuszu włoskiego po wielkim rozkwicie geniuszu Odrodzenia w czasach tak zwanego Schyłku, mało tylko mogę polecić książek w języku angielskim, ponieważ wielkości Naturalistów dotychczas jeszcze nie uwidoczniono, gdy tymczasem dawne powodzenie Eklektyków albo zbytnio przechwalano, albo, jak to się dzieje obecnie, w zbytnią podawano pogardę. Atoli wielkim Hiszpanom należytą sprawiedliwość bądź już wymierzono, bądź też ją wymierzają. Największe znaczenie naukowe co do Velazqueza i wogóle co do sztuki hiszpańskiej mają prace Berneta i Karola Justiego, przetłumaczone także na język angielski. Wyborny, zrównoważony, miło napisany przegląd dzieła hiszpańskiego mamy w książce Gasquoina Hartleya pod tytułem: „Pamiątka malarstwa hiszpańskiego”. Książki R. A. M. Stevensona, Viliama Stivlinga-Maxwella, Artura Symonsa, W. Rothensteina i innych świetnych badaczy, angielskich i obcych, które tyle przyczyniły się do złożenia wawrzynów na głowy mistrzów hiszpańskich, również się przydadzą. Ażeby zrozumieć sztukę hiszpańską lub holenderską, trzeba się koniecznie akademickiej pozbyć zasady, że sztuka jest pięknem; mimo to jednak zasada ta pozwoli nam lepiej zrozumieć rysunek. O wspaniałem dziele wielkich Włochów późniejszych z epoki, niesłusznie zwanej Schyłkiem, pisano tak mało, że trudno mi było znaleźć jakie dzieło dobre, rozumne. Ja sam się też dlatego ograniczyć musiałem do impresyi wobec obrazów, na własne widzianych oczy, na ogół wziąwszy nie zastanawiając się nad ich historyą i ich autorstwem. Chciałbym też dodać, że usiłowania moje, aby odpowiednio wysokie wyznaczyć miejsce wielkim mistrzom z czasów tak zwanego Schyłku, nie zawsze odpowiadają świetności geniuszu tej epoki; za dni dzisiejszych o tylu bowiem zapomniano arcydziełach, że nie można do nich nieznanych przyczepiać nazwisk, albo istniejącym nazwiskom wyznaczać miejsce śród największych mistrzów wszystkich czasów bez obawy spotkania się z zaprzeczeniem.
Tak np. ma się rzecz z jednym z najwspanialszych portretów świata, potężną postacią del Borra, w Berlinie, której autorstwa odmawiają Velazquezowi. Nie miałem szczęścia widzieć oryginału, atoli reprodukcya jego wisi u mnie na ścianie od lat dwudziestu, mogę też powiedzieć, że, jeżeli nie jest to dzieło Velazqueza, to w każdym razie żył onego czasu i tworzył geniusz nieznany, jeden z najwyższych, człowiek blizki Velazquezowi. Ponieważ jednak człowiek ten tworzył w epoce tak zwanego „Schyłku“, dzieło jego przeszło bez wrażenia, gdy tymczasem olbrzymie płacono sumy za dzieła artystów Odrodzenia, niegodnych, aby mu trzymać paletę.
Widziałem malowidła i reprodukcye malowideł, które, według znajdujących się na nich kostyumów należą do wieku siedemnastego, utwory, które pod względem potęgi współzawodniczą z arcydziełami świata; nazwiska ich twórców są jednak nieznane, a świetna działalność ich pokryta jest szyderczym chłodem milczenia. Ciekawi kultury artystycznej turyści roją się po Włoszech, po Florencyi, Wenecyi, Rzymie; wyciągają oni „Księgę świata“, pisaną przez tłum autorów, rozwodzących się nad najwyższem dziełem renesansowej sztuki włoskiej; z czasów przed skonem Michała Anioła i Tintoretta niema Włocha, któryby czwartorzędną uprawiał sztukę, a któryby nie miał swego biografa. A jak niewielu zwiedza Neapol lub Hiszpanię! Jak niewielu zdaje sobie sprawę, że tutaj można z większą spotkać się sztuką, z większą pod niejednym względem! Jak niewielu wie o tern, że tutaj mistrzowie uprawiali sztukę o całe niebo rozleglejszą, głębszą, aniżeli to było możliwe dla twórców z czasów Odrodzenia, a to z tej po prostu przyczyny, ponieważ w Renesansie nie było objawienia tej głębi. Jak niewielu wie o tem, że orkiestracya tych mistrzów jest głębsza, szersza i bardziej zniewalająca!
Haldane Macfall
