57. FERDYNAND RUSZCZYC

FERDYNAND RUSZCZYC • UR. 1870 R. ZIEMIA • WŁASNOŚĆ E. BERGSONA • W WARSZAWIE

Ruszczyć należy do malarzy, dla których banalny motyw w naturze nie istnieje. Strona anegdotyczna w pejzażu zajmuje go mało, nie wyraża jej w pracach swych prawie wcale; natomiast cały jego wysiłek streszcza się w możliwie wiernem zestawieniu plam barwnych, które w obrazach transponuje nieraz na nieco wyższy, niż w naturze, ton. Skutkiem tego świetlność barw, ich napięcie, spotęgowane jest w jego pracach, przeprowadzone jednak logicznie, daje wrażenie prawdy. Ruszczyc posiada rzadki dar kolorystycznego sensu, dzięki któremu wprowadził do naszego malarstwa nowe wartości, rozszerzył jego horyzont, wskazał nowy sposób pojmowania pejzażu. Dlatego też to, co do niedawna uchodziło u nas za „trywialne“, naprzykład szmat zoranej ziemi, kilka telegraficznych słupów, a nad tem rozpostarty, szary płat dżdżystego nieba, to, dziś, opracowane przez malarza, rozporządzającego tak wyjątkowo obszerną skalą barw, staje się nawet dla oczu przeciętnego widza interesująco, przemawia doń całą siłą bezpośredniości, jakąś nową prawdą, której urokowi nie poddać się nie można. Zwrot, jaki się u nas dokonywa od niedawna w pojęciach o zadaniach malarstwa, zawdzięczamy talentom tego rodzaju co Ruszczyc, t. j. ludziom, dla których malarstwo czyste, wolne od wszelkich ubocznych względów, jest jedynym celem, do którego zdążają z całą konsekwencyą. Malując pejzaż, Ruszczyc dba przedewszystkiem o całość, ogół; mając na oku tę zasadniczą prawdę, pomija szczegóły, które grają podrzędną rolę, stara się zaś oddać możliwie wierny obraz danej chwili w naturze. Tę chwilę przenosi zazwyczaj na płótno z całą świeżością, z całą jej pierwotną wonią, a ta bezpośredniość stanowi właściwą wartość jego prac. Zajmującem jest w talencie Ruszczyca połączenie pierwiastku wyłącznie malarskiego z odcieniem patosu i romantyczności; powstaje stąd w niektórych jego pracach o zakroju kompozycyjnym pewien niepokój, dramatyczność, te zaś ujęte w formę pięknego i bogatego efektu kolorystycznego, składają się na całość bardzo odrębną, napiętnowaną szczególnym urokiem. Charakterystyczną jest u Ruszczyca śmiałość w traktowaniu obrazu. W żadnej z jego prac nie znać lękliwości, obawy lub niepewności. Śmiałość ta nie wynika jednak bynajmniej z braku szacunku dla natury, owszem, każdy jego obraz stwierdza w całej pełni głębokie umiłowanie przyrody. Pew ność jednak, z jaką atakuje obraz, pochodzi raczej z wielkiej umiejętności malarskiej, dużego doświadczenia, przedewszystkiem zaś z tego rzadkiego daru oryentowania się wobec natury i bogatego zasobu środków, którymi rozporządza. Stąd ta dzielność, tryskająca z każdej jego pracy, stąd też uczucie przyjemności i zadowolenia u widza. Z obrazu odnosi się wrażenie, jak gdyby się słuchało barwnego, zajmującego opowiadania bez zająknięcia, z werwą oraz pełną swobodą gestu. Pomijając wielkie trudności, które nastręcza reprodukowanie niektórych obrazów w trójbarwnym druku, nadmienić należy, że redakcya niniejszego wydawnictwa nie zawsze jest w stanie wydostać obraz, któryby dobrze reprezentował danego artystę: w wypadku, dotyczącym obrazu Ruszczyca p. t. „Ziemia“, rzecz udała się wyjątkowo szczęśliwie. Obraz ten należy do najtypowszych prac artysty, reprodukcya zaś daje o nim doskonałe wyobrażenie.

Wilhelm Mitarski.