35. JULIAN FAŁAT

JULIAN FAŁAT • URODZ. W R. 1853 • WIDOK KRAKOWA • WŁASNOŚĆ LEONA HR. PINIŃSKIEGO WE LWOWIE

W jednej ze swych prac powiada R. de la Sizeranne, że artysta, w pierwszym okresie na drodze swego rozwoju, tworzy „przez admiracyę dla mistrzów“, a następnie dopiero nabiera wiary, iż przez bezpośrednie obcowanie z naturą można wniknąć w jej tajemnice. Powiedzenie to, słuszne niekiedy, da się stosować z powodzeniem tam, gdzie artyści pierwsze kroki stawiają w otoczeniu i pod wpływem muzeów, wielkich zbiorów dzieł sztuki i t. p., u nas jednak w chodzą oni częściej na drogę uwarunkowaną właściwościami swego talentu, ucząc się już w zaraniu swej działalności ścierać się wprost z przyrodą, siłą pierwszego pędu oswajać się i łamać z trudnościami. Fałat, od początku swej karyery artystycznej, nawet jeszcze przed jej rozpoczęciem, przebywał w atmosferze, która utrzymywała jednolitość wrażeń, czerpanych bezpośrednio z natury. Jako młody geometra, spędzał on pod gołem niebem dnie i miesiące, a sam tryb tego życia dawał mu materyał i pobudkę do zajęć malarskich. Studya te prowadzone bez nadzoru, na własną rękę, wykazywały już niepośledni talent artysty, który z biegiem czasu utwierdzał się coraz bardziej w swych przekonaniach i aspiracyach. Następne lata spędzone za granicą, w Monachium (79—80) na studyach pod rytownikiem Raabem, dalej na podróży do Rzymu i Hiszpanii, a w r. 1884 na podróży naokoło świata, znaczyły się szeregiem prac, reprodukowanych w ówczesnych pismach ilustrowanych, których oryginały, pojawiające się ciągle na wystawach krajowych i zagranicznych, zjednały mu sławę pierwszorzędnego akwarelisty. Prace te okazywały wybitny talent ilustratorski, malarza scen rodzajowych par excellence, który po raz pierwszy u nas opanował doskonale mareryał (farby wodne), będący nawet w pewnym lekceważeniu u wielu malarzy, jako środek nie wytrzymujący porównania z powagą malarstwa olejnego. Tym czasem wiele akwarel Fałata w sile, napięciu i intenzywności barw nie ustępuje obrazom olejnym. Skala zjawisk, jakie artysta ten odtwarzał, bardzo obszerna i niezwykle barwna, mieści w sobie studya, ilustracye, typy, sceny z życia małych miasteczek, pejzaże, sceny myśliwskie, słowem kawał życia, na które malarz patrzył, a które go swoją malowniczością uderzało i twórczo pobudzało. To, że Fałat maluje przeważnie akwarelą, związane jest, zdaje się, z trybem życia ruchliwego, w którem ten rodzaj materyału, farby wodne i papier, był najdogodniejszy, zapewniał swobodę ruchów i umożliwiał jednocześnie zaspakajanie popędów artystycznych. W obrazach olejnych podobnie jak w akwarelowych, Fałat operuje plamą, t. j. sylwetą przedmiotów i wartością plamy czyli walorem. Nadaje to obrazom jego wygląd prac impresyjnych, robionych na gorąco, wprost z natury, przetransponowanej na płótno czy papier łudząco, z nerwem malarskim, a zabarwionej indywidualnemi cechami temperamentu artysty. Przeglądając obrazy Fałata z różnych okresów zobaczymy, że najlepsze z nich są te, których tematy wypełnia jednolicie atmosfera lasów, zgiełk jarmarczny, sceny rodzajowe. Malowniczość ich oddziaływała wyjątkowo silnie na wrażliwość malarza, wybitnego kolorysty, dla którego oka sztafaż, zatem figura, zwierzę i t. p. ma jedynie wartość i znaczenie szczegółu związanego plamą koloru z polichromią całości. Prace te rozrzucone są dziś na całej przestrzeni naszego kraju, szereg zaś obrazów (akwarele: polowania w Nieświeżu) jest własnością cesarza Wilhelma; w muzeum berlińskiem znajduje się jedno z najlepszych dzieł artysty, akwarela p. t. „Nagonka“. W roku 1894 brał Fałat udział w wielkich rozmiarów dziele dekoracyjnem (panorama Berezyny), które malował wespół z W. Kossakiem. W rok później, t. j. w r. 1895 zamianowany został dyrektorem zreorganizowanej krakowskiej Szkoły sztuk pięknych i na tem stanowisku pozostaje dotychczas.

Wilhelm Mitarski.