Władysław IV

Najstarszy syn Zygmunta IlI. i pierwszej jego żony Anny arcyksiężniczki austryackiej, urodził się w Łobzowie pod Krakowem dnia 9 czerwca 1595 roku. 

Władysław IV. otrzymał staranne wychowanie; w podróżach po Niemczech, Belgii i Włoszech wykształcił swój umysł, a uczestnicząc w bojach i pochodach pod Moskwę i przeciwko Turkom, nawykł do życia obozowego i wyćwiczył się w sztuce wojennej Odważny, uprzejmy, hojny, a do lego przywiązany do mowy, stroju i zwyczajów ojczystych, kochanym był od narodu - i po śmierci ojca, jednomyślnie obrany został królem polskim pod Wolę d.13 listopada 1632 r. - W roku następnym, dnia 6 lutego, uroczystą odbył koronacyę w Krakowie. 

Gdy Rossya w czasie bezkrólewia wznowiła wojnę, pierwszem działaniem Władysława IV. po objęciu rządów, było zebranie wojska i spieszne pociągnięcie z niem na odsiecz obleganego przez Sehina, Smoleńska. Wodza tego zmusił do odstąpienia od pomienionej twierdzy, a następnie, oszańcowanego w obozie, otoczył i wziął z wojskiem do niewoli. Skutkiem późniejszych, równie szczęśliwych działań wojennych, zawarty został z carem Michałem Teodorowiczem korzystny dla Polski pokój ze wsi Polanówce nad Wiazmą, dnia 15 czerwca 1634 roku. 

Podczas tej wojny, Turcy i Tatarzy wpadli w granice Rzeczypospolitej i rabunki swe szerzyć zaczęli; ale przez hetmana Koniecpolskiego na głowę pobici pod Sasowym rogiem, zdobyczy odstąpić i za Dniestr uciekać musieli. 

Władysław IV. przygotowując się do wojny szwedzkiej, zaczął silnie się uzbrajać na lądzie i na morzu: pozakładał twierdze w bliskości Gdańska, pourządzał zbrojownie, pobudował okręta, zamierzył utworzyć z nich potężną z czasem flotyllę i w7 tym celu sławnego admirała Krzysztofa Arciszewskiego do powrotu z zagranicy zachęcił. - Nie przyszło jednak do kroków nieprzyjacielskich, albowiem za staraniem Francyi, Anglii i Hollandyi, stanęła dnia 12 września 1635 roku ugoda w Szlumdorfie, przedłużająca pokój ze Szwecyą na lat 26; przyczem Prussy całe przez Polskę odzyskane zostały. 

Zabezpieczywszy się tym sposobem od sąsiadów, Władysław IV. pragnął przez wzmocnienie władzy monarchicznej, kraj lepiej urządzić i uspokoić umysły sporami religijnemi rozjątrzone. - Chwalebne te wszakże usiłowania króla, nie odniosły pożądanego skutku. Naznaczony przez niego w roku 1645 zjazd w Toruniu, dla wzajemnego porozumienia się katolików z różnowiercami drogą przyjacielskich rozpraw publicznych (colloquium charitativum), z powodu niepokonanego uporu stron obu, skończył się na czczych tylko sprzeczkach i jeszcze zobopólne niechęci powiększył. Zamiar Władysława ustanowienia orderu Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, jak niemniej projekta jego wojenne przeciwko Turcyi, w którym to celu zawarł już był przymierze z Wenecyanami, a przytem własnym kosztem w kraju i za granicę pozaciągał wojska i Kozaków uzbrajał, nie przyszły również do skutku; ponieważ szlachta podejrzywając zamiary królewskie i obawiając się, żeby te środki nie były użyte na jej poniżenie, uchwałami sejmowemi z 1638 i 1646 r., wzbroniła Polakom używać wszelkich tytułów i dystynkcyj, i zniewoliła króla do rozpuszczenia zaciągów wojennych. 

Monarcha ten wystawił w Warszawie piękną kolumnę z posągiem ojca swego, na pamiątkę przeniesienia przez niego stolicy państwa z Krakowa do tego miasta; księży Pijarów do Polski sprowadził; poczty w kraju na wzór zagranicznych urządził, i w roku 1641, w Warszawie, odebrał uroczysty hołd lenny od Fryderyka Wilhelma księcia pruskiego. 

Dla trzymania Kozaków na wodzy i powściągnięcia nieustannych ich napadów na Turcyą, przez co narażali Polskę na wojny z tem mocarstwem, a południowe kraje Rzeczypospolitej wystawiali na ciągłe spustoszenia tatarskie, Władysław IV. wśród ich posad kazał zbudowas twierdzę Kudak. Rozjątrzeni tern Kozacy porwali się do broni, twierdzę tę zburzyli, a załogę wycięli. Surowo za to ukarani i wielu przywilejów nadanych im przez Stefana Batorego, uchwałą sejmową pozbawieni zostali. 

W ostatnich już latach panowania tego monarchy, Kozacy pod pozorem, iż prześladowani są za wiarę i od panów w swobodach swych ograniczani, na nowo zaczęli podnosić krwawe bunty, które w niedalekiej przyszłości opłakane i zgubne miały następstwa dla Rzeczypospolitej. Władysławy chociaż mocno cierpiący, chciał sam udać się na Ukrainę, dla uspokojenia powagą swą wzburzonych Kozaków; ale na nieszczęście, bardziej zapadłszy na zdrowiu w Mereczu na Litwie, tamże życia dokonał dnia 20 maja 1648 roku, mając lat 53. 

Panował lat 16, - pochowany został w kościele katedralnym w Krakowie. 

Miał tylko jednego syna Zygmunta Kazimierza, który z wielką boleścią ojca i żalem narodu, w ósmym roku życia swego, rozstał się z tym światem.