August II. (Mocny)

Anny Zofii, córki króla duńskiego, urodził się d. 12 maja 1670 r.; po śmierci starszego brata swego, wr. 1694 wstąpił na elektorstwo saskie. 

Gdy Polacy, po zgonie Jana Sobieskiego, do nowej przystępowali elekcyi, między innymi i Fryderyk August podał się także na kandydata do tronu. Prymas Radziejowski usilnie popierał sprawę francuzkiego księcia Conti, a nawet większość panów i szlachty oświadczyła się już była za tymże księciem, kiedy biskup Dębski, kasztelan Przebędowski i inni senatorowie, skłonieni wielkiemi obietnicami dla narodu elektora saskiego, sławę jego bogactw, męztwa i innych osobistych przymiotów, obrali go d. 27 czerwca 1697 r. królem polskim.-Fryderyk August bezzwłocznie wkroczył do kraju na czele kilku tysięcy Sasów, a przyjąwszy poprzednio religię rzymsko-katolickę, stanął na zamku w Krakowie i koronował się d. 15 września 1697 r. jako August II. W kilka dni później przypłynę! pod Gdańsk książę Conti; lecz słabo wspierany przez Francyę, widząc niepodobieństwo odebrania berła Augustowi, powrócił do Francyi.

August II. wzmocniwszy się przez to na tronie, uspokoił rozruchy na Litwie spowodowane kłótniami Ogińskich z Sapiehami, a w czasie podpisywania traktatu pokoju z Turcyę w Karłowicach d. 26 stycznia 1699 r., przez osobiste swoje stosunki z domem austryackim, odzyskał Kamieniec podolski i to wszystko na Podolu i Ukrainie, co za króla Michała od Polski było odpadło. Mniemał August, że mu równie łatwo przyjdzie odzyskać stracone za poprzedników Inflanty, ile że Karol XII. król szwedzki był naówczas bardzo młodym i niedoświadczonym. Bez wiedzy więc senatu i sejmu Rzeczypospolitej zawarł przymierze z Rossyę i Danię, i wojska saskie przez Polskę do Inflant wyprawił. Trzy te mocarstwa wspólnie Szwecyi wojnę wydały; ale nadspodziewanie Karol XII. z niezmiernę szybkościę i energię pobiwszy najprzód Duńczyków, pokonawszy następnie Rossyan pod Narwę, wymierzył wszystkie swe siły przeciwko Augustowi II., odparł Sasów od Dżwiny i wpadł do Litwy. 

Polacy wojny tej nie uważali za narodowę, dlatego z łatwością przyszło Karolowi XII. zajęć Warszawkę, a nawet, po pobiciu Augusta II. pod Klissowem, owładnąć i samym Krakowem. Wkrótce potem, za wpływem Karola, Stanisław Leszczyński ogłoszony został królem polskim. August długo się jeszcze ucierał i ścigał ze Szwedami; nakoniec wyparty do Saxonii, zmuszony był w Alt Ransztadzie dnia 11 września 1706 r. podpisać ostre warunki pokoju, mocę którego zrzekł się korony polskiej, uznał Leszczyńskiego za króla, a nawet list z powinszowaniem do niego napisał. Po strasznej wszakże klęsce Karola pod Pułtawę wr. 1709, August II. powrócił znowu z wojskiem saskim do Polski i odnowił przymierze z Piotrem W. Ogłoszona amnestya, ułatwiła mu odzyskanie narodu, a Stanisław z garstkę Szwedów zniewolony został usunąć się do Pomeranii szwedzkiej. 

Polskę zajęły obce wojska; liczne ich przechody, połączone z samowolnem wybieraniem żywności, powietrze morowe, głód i inne różnego rodzaju klęski, kraj ogromnie wyludniły i niektóre kwitnące dotychczas okolice poprzemieniały w pustynie. Wojska saskie ciemiężyły mieszkańców i postępowały sobie jakby w kraju zawojowanym, a król zdawał się być głuchym na wznoszone zewsząd skargi' Oburzenie Polaków na Sasów do tego doszło stopnia, że nieraz walki z nimi staczali. Nareszcie ułożono warunki pojednania króla z narodem i na sejmie zwanym niemym, który trwał tylko kilka godzin, w roku 1717, podpisano takowe: poczem Sasi zaraz z kraju ustąpili, a liczba wojska polskiego znakomicie (do 24,000 głów tylko) zmniejszoną została. Później i wojska rossyjskie wyszły z Polski. 

August lubił wystawę i przepych. Dwór jego był bezzaprzeczenia jednym z najświetniejszych wówczas w Europie. Rzeczpospolita za to prawie bezbronna, pogrążała się coraz bardziej w nieczynności; sejmy, z powodu nieszczęsnego liberum veto, raz wraz były zrywane, akademia krakowska podupadła, oświata gasła, słabły cnoty obywatelskie i naród popadł w pewnego rodzaju odrętwienie. Wzajemne tylko zawiści i uprzedzenia religijne nie przestawały nurtować kraju, i niekiedy, jak np. w bolesnej sprawie Jezuitów z mieszkańcami miasta Torunia wr. 1724, rozgłośne w całej Europie znajdywały echo. 

Monarcha ten umarł w Warszawie d. 1 lutego 1733 r. - żył lat 63, panował (po wyłączeniu rządów Stanisława Leszczyńskiego) lat 32, - pochowany został w kościele katedralnym w Krakowie. August II. w r. 1705 w Tykocinie ustanowił order Orła białego; był zaś tak silnym, że w rękach łamał podkowy, co mu nawet przydomek Mocnego zjednało.