Alexander Jagiellończyk

Czwarty syn Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety, córki cesarza Alberta II., urodził się w  Krakowie dnia a października 1461 roku. - Objąwszy zarząd Litwy w r. 1492, dla utrzymania stosunków przyjaznych z carem Iwanem Bazylewiczem, ożenił się z córką jego Heleną; pomimo to wkrótce z teściem przyszło do różnych sporów, a następnie i do niepomyślnej wojny. Straty w tej wojnie poniesione, skłoniły Litwę do ściślejszego ponowienia w Krakowie i Mielniku dawnych związków z Polską. 

Po zgonie brata, Jana Olbrachta, Alexander obrany został królem polskim na sejmie w Piotrkowie dnia 19 sierpnia 1501 roku. - Najmłodszy brat, kardynał Fryderyk, koronował go w Krakowie dnia 12 grudnia t. r,; wówczas także na sejmie koronacyjnym postanowiono, że odtąd król polski będzie zarazem wielkim księciem litewskim. 

Krótkie panowanie Alexandra nie było dla kraju korzystne. Hordy tatarskie, podburzone przez wojewodę maltańskiego, wtargnęły do Polski i posunęły swe zagony aż pod Sandomierz. W parę lat potem Tatarzy ponowili swój napad na Litwę ogromną siłą, zburzyli Mińsk, Witebsk, Połock i inne miasta, samemu Wilnu zagrażać poczęli, zabierając zwyczajem swoim mnogi lud do niewoli. - Król nakazał pospolite ruszenie, a sam złożony ciężką chorobą, oddał dowództwo nad wojskiem Michałowi Glińskiemu hetmanowi litewskiemu, znanemu z męztwa i nadzwyczajnej dumy. Gliński doścignął Tatarów pod Kłeckiem, poraził ich na głowę i jeńców przez nich pojmanych odebrał. Gdy wieść o tern zwycięztwie nadbiegła do Wilna, Alexander był już prawie konający, wzniósł tylko ręce ku niebu, jakby na podziękowanie Bogu, i wkrótce ducha oddał d. 19 sierpnia 1506 r. 

Łotrostwa i rozboje, jakie za niego szerzyły się po kraju, przez wymiar kar surowych, uśmierzone zostały. Panowanie Alexandra pamiętne jest także zebraniem różnych dawniejszych ustaw i statutów w jedną księgę praw przez Jana Łaskiego kanclerza, i ogłoszenie ich drukiem w Krakowie w roku 1506. Sejm radomski zbiorowi Łaskiego nadał moc obowiązującą w Koronie, ogłaszając również za prawo kardynalne nową zasadę, że bez wspólnego porozumienia się króla, wielkoradców i posłów, żadna uchwała stanąć nie może. 

Monarcha ten był małomównym, lubił bardzo muzykę, opiekował się naukami, a jak wszyscy Jagiellonowie hojnym był aż do rozrzutności, tak dalece, że gdy rozdał i zadłużył prawie wszystkie dobra narodowe, sejm władzę jego w tej mierze ograniczyć musiał. 

Był bezdzietnym, żył lat 46, panował łat 5. Zwłoki jego spoczywają w kościele katedralnym w Wilnie.