Stanisław Leszczyński

Syn Rafała Leszczyńskiego podskarbiego wielkiego koronnego i Anny-Katarzyny Jabłonowskiej, kasztelanki krakowskiej, urodził się we Lwowie d. 23 października 1677 r.  

Wojna szwedzko-polska w r. 1700 wybuchła między Karolem XII. a Augustem II., postawiła młodego Leszczyńskiego, naówczas już wojewodę poznańskiego, na widowni świata. Król szwedzki osobiście poznał Stanisława, gdy tenże wysłany był do niego w. poselstwie od stanów Rzeczypospolitej, i wtedy tak korzystne na umyśle jego sprawił wrażenie swoim szlachetnym sposobem myślenia, że gdy Karol zamiaru swego wyniesienia na tron jednego z synów Jana Sobieskiego, z powodu uwięzienia ich przez Augusta w twierdzy Koenigstein, nie zdołał do skutku przyprowadzić, postanowił nieodzownie ogłosić go królem polskim.- Jakoż po usunięciu się z Polski Augusta II., odbyła się pod Wolę nowa elekcya i na niej, za wszechpotężnym podówczas wpływem Karola XII., Stanisław d. 19 lipca 1704 r. królem obrany iw roku następnym dnia 4 października, po wielu przeciwnościach i mimo protestacyi papieża Klemensa XI., w Warszawie koronowany został. 

Panowanie Leszczyńskiego było pełne trosk i niepokojów; bardzo się też rychło skończyło. Po przegranej bitwie Karola XII. pod Pułtawą d. 8 lipca 1709 roku i nasz Stanisław opuścić musiał Polskę i rozpoczął długie tułacze życie po Szwecyi, Turcyi, Niemczech i Francyi. 

W roku 1714 Karol XII. przeznaczył mu księstwo Dwóch Mostów; lecz w cztery lata i tego przytułku pozbawiony został, gdy ten opiekun i przyjaciel jego polegi w okopach twierdzy Friedrichshall w Norwegii. W czasie pobytu Stanisława w r. 1725 w zamku Chambord, córka jego Marya nadspodziewanie została królową, francuzką. Odtąd wielce się zmieniło położenie Leszczyńskiego, - wygnaniec został teściem potężnego monarchy, - a gdy doszła wiadomość z Warszawy o śmierci Augusta II., dwór wersalski silne czynił zabiegi w Polsce o koronę dla niego. - Stanisław przebrany za kupca tajemnie przejechał całe Niemcy i w wilią dnia na elekcyą wyznaczonego, stanął w Warszawie. Naród pod Wolą zgromadzony, z zapałem powtórnie ogłosił go królem polskim dnia 12 września 1733 r.; ale w kilka dni później, przed zbliżającemi się wojskami rossyjskiemi i saskiemi, ustępować musiał. 

Leszczyński z prymasem i osobami do niego przywiązanymi, schronił się najprzód do Gdańska, gdzie spodziewał się pomocy z Francyi; lecz gdy ta była małoznaczącą, po wytrzymaniu długiego oblężenia w tej twierdzy, zaledwie na łódce rybackiej, z wielkiem niebezpieczeństwem życia, z rąk nieprzyjacielskich ujść zdołał do Kwidzyna. 

Wkrótce ze sprawy polskiej powstała prawie ogólna wojna europejska. Francya z Austryą krwawe staczała boje nad Renem o prawa Stanisława do korony.

Nareszcie dnia 3 października 1735 roku, zawarto traktat pokoju w Wiedniu, mocą, którego Leszczyńskiemu przyznano tytuł króla polskiego i dano w dożywocie Lotaryngię wraz z księstwem Baru. - Dnia 27 stycznia 1736 roku, Stanisław zrzekł się swych praw do tronu polskiego - i udał się do Lotaryngii, gdzie przez trzydzieści lat panując po ojcowsku, tak umiał zjednać sobie serca poddanych, iż po dziś dzień czczą pamięć jego i z wdzięcznością imię jego wspominają. Miasta Lunneville i Nancy pięknemi przyozdobił gmachami, założył szkołę wojskową, budował szpitale i t. p. 

Polacy prawie ciągle gościli na jego dworze, a dla kształcenia młodzieży polskiej utrzymywał przy sobie oddzielną szkołę. 

Monarcha ten, przy innych cnotach, był dobroczynnym i miłującym nauki; dlatego filozofem dobroczyńcą powszechnie był nazywany. - Z przypadkowego zapalenia się na nim sukien przy kominku, umarł w Lunnewilu dnia 23 lutego 1766 roku, w bardzo już sędziwym wieku. 

Zwłoki jego złożone zostały, obok zwłok żony, w prezbiteryum kościoła Notre Dame de Bon Secours w Nancy. Przy zwłokach rodziców złożone również zostało serce Maryi, małżonki Ludwika XV. króla francuzkiego.