Przemysław I

Przemysława księcia wielkopolskiego na Poznaniu i Gniewkowie i Elżbiety, córki Henryka Ii-go księcia wrocławskiego; urodził się dnia 12 października 1257 roku już po śmierci ojca swego, i dlatego nazywany był Pogrobowcem. 

Henryk Rzetelny, przed samym swoim zgonem, przekazał księstwo krakowskie na dziedzictwo Przemysławowi. Na mocy tego zapisu, Przemysław bezzwłocznie po śmierci Henryka wszedł do Krakowa i objął rządy kraju w roku 1290. - Z tego powodu przyszło do krwawych starć między nim, a Władysławem Łokietkiem i Wacławem królem czeskim, którzy uważali się za pokrzywdzonych w prawach swoich do tronu. W czasie trwania tych zatargów, Tatarzy, Litwini i Krzyżacy wznawiali swe napady na ziemie polskie i srodze je niszczyli. 

Przemysław rozszerzył swe posiadłości przez otrzymanie w spadku Pomorza wraz z miastem Gdańskiem po śmierci ostatniego księcia Mestwina, syna Świętopełka; a tym sposobem, po złączeniu tegoż Pomorza, z Poznaniem i Małopolską, stawał się najpotężniejszym ze wszystkich Piastów książęciem. Władca ten, pragnąc położyć tamę dalszym klęskom, jakie od tak dawna trapić kraju nie przestawały, a zarazem chcąc podnieść władzę monarchiczną i ułatwić zjednoczenie się Polski, za zgodę panów tak duchownych jako i świeckich, tudzież za przyzwoleniem papieża Bonifacego VIII., postanowił wskrzesić godność królewską i odbyć koronacyą. - Wiekopomną tę uroczystość naród świetnie obchodził w niedzielę dnia 26 czerwca 1295 r. w Gnieźnie, pierwszej stolicy Piastów. 

Niedługo wszakże Polacy cieszyli się wielkomyślnyni swym królem: w ósmym albowiem miesiącu swego panowania, przez zdradę margrabiów brandeburgskich, lękających się wzrostu Polski, Przemysław w nocy napadnięty w Rogoźnie d. 6 lutego 1296 roku, po mężnym oporze, zabity został. Zwłoki królewskie z Rogoźna sprowadzone do Poznania i złożone w grobie przodków, oblały łzy całego narodu. 

Przemysław miał dwie żony: Ludgardę, córkę jednego z książąt słowiańskich z za Odry, (uduszoną podobno na rozkaz męża) i Ryxę, królewnę szwedzką, która razem z nim koronowaną była. - W chwili zgonu Przemysław liczył dopiero 38 lat życia. 

Był on ostatnim potomkiem książąt wielkopolskich, idących od Mieczysława Starego.