Bolesław II Śmiały

Syn Kazimierza I-go Odnowiciela i Maryi Dobrogniewy księżniczki kijowskiej, urodził się w roku 1041. 

Bolesław miał zaledwie lat siedmnaście, gdy wstąpił na tron, w roku 1058, po zgonie ojca. Mężnego serca i dzielnego umysłu młodzian, zapragnął iść torem wielkiego pradziada swojego i wszystko z początku zdawało się zapowiadać, że wróci dla Polski świetne czasy jego panowania. Domowe niezgody w przyległych krajach, otworzyły mu zaraz pole do dzieł rycerskich. Bolesław wsparł szlachetnie błagających pomocy i udających się pod jego opiekę pokrzywdzonych książąt, a tym sposobem opierając się na potędze swego oręża, rozrządzać zaczął tronami sąsiednich mocarstw: Węgier, Czech i Rusi. Najazdy Prussaków powstrzymał i zmusił ich do płacenia daniny. Ruś Czerwoną odzyskał i Kijów zdobył; a powróciwszy z tych świetnych wypraw, odbył uroczystą koronacyą w Gnieźnie, w dniu Bożego Narodzenia 1077 r., wobec polskich i niektórych węgierskich biskupów. 

Dotąd Bolesław Śmiały był dzielnym wojownikiem, wspaniałym monarchą i sprawiedliwym sędzią, ale kiedy dając pomoc wujowi swemu Izasławowi, powtórnie zajął Kijów, zepsuły go bogactwa i rozkosze tego miasta, a karność w wojsku polskiem zniszczyły. Rycerstwo zniechęcone do króla, stęsknione zbyt długim pobytem za granicą i niepokojone wieściami o szerzącem się powstaniu kmieci, rozwiązłości i zepsuciu obyczajów w Polsce, samowolnie do domów powracać zaczęło. Rozgniewany Bolesław pośpieszył także do kraju; stał się popędliwym, niesprawiedliwym iw karaniu okrutnym. Upominany surowo o te postępki przez bogobojnego męża Stanisława Szczepanowskiego, biskupa krakowskiego, uniósł się zemstą, iw dniu 8 maja 1079 r., gdy Stanisław odprawiał mszę św. w kościele św. Michała na Skałce pod Krakowem, wpadł do kościoła i dobywszy miecza, własną go ręką przy ołtarzu zabił. 

Zbrodnia ta oburzyła wszystkich przeciwko królowi. Papież Grzegorz VII. rzucił klątwę na niego i na naród cały. - Bolesław dręczony wyrzutami sumienia, wydalił się z państwa, wraz z synem swoim Mieczysławem, i (według niepewnego podania), po otrzymaniu przebaczenia w Rzymie, umarł pokutnikiem w klasztorze Ossyach w Karyntyi dnia 21 marca 1081 r. - Żył lat 40, - panował lat 22. 

Biskup Stanisław, co padł ofiarą kapłańskiej swej gorliwości i poświęcenia, przez papieża Innocentego IV. w r. 1254, policzony został w poczet świętych męczenników i za patrona Polski ogłoszony. Na uwiecznienie zaś narodowego żalu za to przestępstwo, każdy odtąd monarcha polski, w wigilią swej koronacyi w Krakowie, pokutującą processyą z zamku do kościoła na Skałce odbywał. 

Bolesław II. Śmiały dawniej pospolicie zwany był Szczodrym.