Bolesław Kędzierzawy (1146—1173)

Najstarszy z pozostałych braci, syn Bolesława Krzywoustego i drugiej żony Salomei, hrabianki Bergu, ur. r. 1127, od włosów kędzierzawych - Kędzierzawym zwany, wstąpił na tron po wygnaniu brata r. 1146. 

Władysław Il-gi nie przestawał czynić zabiegów o odzyskanie tronu. Konrad III, zajęty drugą krucyatą, nie mógł udzielić mu czynnej pomocy. 

Nie pomogły groźby cesarskie ani żądania papieża, by przywrócić tron wygnańcowi. Mimo klątwy i interdyktu oparli się Władysławowi panowie i duchowieństwo. Dopiero następca Konrada, cesarz Fryderyk Rudobrody, wkroczył z potężnem wojskiem do Polski i zmusił Bolesława do upokorzenia się i zawarcia haniebnego układu w obozie cesarskim w Kryszkowie nad Wartą roku 1157: Bolesław przyrzekł uznać go swym zwierzchnikiem i oddać bratu dzielnicę Lecz układu nie dotrzymał, choć najmłodszy brat Kazimierz był dany cesarzowi w zakład. 

Dwa lata później (1159) umiera Władysław w Altenburgu w Saksonii. Na naleganie cesarza oddaje Bolesław roku 1163-go Szląsk w dziedziczne posiadanie synom Władysława: Bolesławowi Wysokiemu i Mieczysławowi. Ci zaś zrzekają się praw swoich do innych dzierżaw. 

Odtąd Szląsk odpada zupełnie od Polski, a Piastowicze szląscy, dostawszy się pod wpływ Niemiec, przylgnęli do niemczyzny i krzewili ją w swym kraju, który się w części wynarodowił, w części zaludnił niemieckimi osadnikami.

Utrzymanie się na tronie Bolesława Kędzierzawego dzięki zwycięstwu możnowładców drogo zostało okupione. Przez utratę Szląska bowiem Polska straciła wpływ na Słowian zaodrzańskich. 

Podbili ich książęta niemieccy; korzystając z osłabienia Polski, założyli w ziemi Lutyków Marchię, od Braniboru, osady słowiańskiej, brandenburską zwaną. Droga za Odrę stracona na zawsze dla Polski. 

Bolesław chciał powetować straty shołdowaniem i nawróceniem Prusaków, których napady pustoszyły wciąż Mazowsze i Kujawy. Poskromił ich wprawdzie, lecz w powtórnej przeciwko nim wyprawie r. 1167 poniósł klęskę: wojsko polskie przez zdradę zostało naprowadzone na bagna i tam napadnięte. 

Wraz z kwiatem rycerstwa poległ po bohaterskiej obronie, młodszy brat Bolesława, Henryk, szlachetny książę sandomierski i lubelski, który całe życie poświęcił walce z niewiernymi i niedawno powrócił z wojny krzyżowej do Ziemi świętej. Dzielnice Henryka oddano Kazimierzowi. 

Niepomyślne rządy Bolesława Kędzierzawego zniechęciły ku niemu panów; postanowili więc złożyć go z tronu i ofiarowali koronę Kazimierzowi. Ale szlachetny młodzieniec nie chciał wydzierać państwa opiekunowi. 

Bolesław utrzymał się przy władzy, lecz skołatany licznemi niepowodzeniami, umarł 23 października 1173 r. w Krakowie i tamże pochowany w kościele katedralnym.