Sztuka Syryjska

Mały skrawek ziemi pomiędzy wybrzeżem morza śródziemnego a pustynią syryjską posiadał jeszcze wcześniej kościoły chrześcijańskie, aniżeli Rzym i Rawenna. Budowle te, wzniesione między 11-gim a VI-tym wiekiem po Chr. z granitu bez użycia drzewa, dotrwały do dziś prawie w całości, mimo, że niektóre miasta i okolice dawno już z ludzi opustoszałe. Można twierdzić, że kościoły te rozwinęły się samodzielnie, przez to najoryginalniej. W założeniu przypominają bazylikę, ale miasto słupów, najczęściej używają filarów ciosowych. Nad nawami bocznemi ciągną się galerje (empory). Obok kościoła nierzadko wieża występuje.

Architektura prosta, skromna, na koniecznej potrzebie polegająca, bez ozdób i nadzwyczajnych konstrukcji. Taką jest bazylika w Tafkha. Godnym uwagi jest także kościół w Turmanin, mający słupy w przedziale międzynawowym, na przedzie dwie wieże a między niemi otwarty ganek ze słupami.

Oprócz bazylik uprawiała sztuka w Syrji także budowle dośrodkowe z kopułami, które równie niemały wpływ wywarły na rozwój sztuki bizantyńskiej.

Syrja posiada zresztą mnóstwo jeszcze grobowców, oddzielnie stawianych lub w skałach wykuwanych; prócz tego dochowało się tu wiele domów prywatnych, willi, klasztorów i urządzenie całych ulic po miastach, niestety wygasłych. Na domach widnieje znak krzyża, znak Chrystusa z napisami religijnymi. Wszystko to przetrwało czasy, dzięki budownictwu pomnikowemu, z ciosów, widniejących po galerjach, tarasach, gankach i balkonach, stajniach i piwnicach.

Koło Antiochji występują niektóre kościoły o powałach drewnianych.

W Jeruzalem zbudował Konstantyn W. nad Grobem Świętym bazylikę pięcionawową z emporami, które wedle obyczajów wschodnich zawsze dla kobiet były przeznaczane. Stanęła także w Betlejemie pięcionawowa bazylika, bez empor, za to z nawą krzyżową, na wzorach rzymskich oparta.