Sztuka Ruska

Z Kijowa rozpowszechniła się wiara chrześcijańska po całym wschodzie. Z Kijowa z końcem X. wieku wyszła sztuka, jaka zalała kraje rosyjskie, a stąd i z Nowogrodu podziałała na Ukrainę i Ruś Czerwoną. Ze wschodu działały tu od dawna pierwiastki sztuki arabskiej, perskiej, nawet indyjskiej. Sztuka skutkiem tego jest wytworem rozmaitości. Oparła się ona przeważnie na osnowie bizantynizmu, raz dlatego, że posługiwano się rękodzielnikami z nad Bosforu, powtóre, że stosunki ciągłe z Konstantynopolem nasuwały przed oczy dzieła bizantyńskie. Najdawniejszą w Kijowie jest cerkiew, zwana Peczerska Ława (słynny monaster), pod którą mieszczą się katakumby z grobami świętych kościoła wschodniego, między nimi Nestora. 

Przedewszystkiem zauważyć trzeba, iż tutaj po raz pierwszy budownictwo zetknęło się z wątkiem drewnianym, wyłącznym, z którego w braku innych materyałów korzystać musiało, zwłaszcza, że kraje nizinne obfitowały nadmiernie w doskonały budulec drewniany.  Z wolna kształcić się poczęła sztuka cerkiewna, której ślady z czasów późniejszych przechowały się tu i ówdzie, a o której mówić jeszcze będziemy później. — Nadmienimy tylko, że i ona lubowała się we formach kopulastych, przechodząc nieraz w kształty wybujałe, nawet przesadzone, które nieznacznie postępowały z linji kolistej do eliptycznej, potem cebulastej a nakoniec gruszkowej. Zasada upstrzenia budowli wieżyczkami i kopułkami, oprócz kopuły głównej, rośnie w miarę chęci dominowania. Prócz tego kolory żywe a jaskrawe, graniczące czasem z pierwiastkowem poczuciem piękna, przydają nieco wyrazu dzikiego. — Wewnątrz charakteryzuje cerkwie ścisłe odgraniczenie części kapłańskiej od nawy właściwej. Budowano tu osobne ściany, bardzo ozdobne, zwane ikonostazami, na których rozwinęła się sztuka rzeźby odrębnej w połączeniu z malarstwem ruskiem.