Sztuka Meksykańska

Odkrywcy Ameryki w ogóle zdziwieni niepomiernie byli j uderzeni nad wszelkie spodziewanie obrazem sztuki, jaki na ziemi nieznanej zastali.

W Meksyku i Peru szczególnie znaleziono poprostu dziwy: gościńce doskonale bite i mosty dobrze utrzymane, miasta świetnie pobudowane, przepychem bijące świątynie, budowle prywatne i pałace bogate, wśród której to architektury przewijała się wprawdzie rzeźba barbarzyńska, ale o zdolności niezwykłej dosadnie mówiąca.

Jak badania dokładne wykazały, pomniki najciekawsze i najważniejsze sięgają czasu mniej więcej średnich wieków — pochodzić mianowicie mogą z okresu między VII a XVI wiekiem po Chr.

Jako najdawniejsze dzieła uchodzą mury cyklopowe, z wielkiem upodobaniem tu używane. Są one złożone z głazów dużych, nieregularnie obrabianych, ale natomiast bardzo starannie do siebie przykładanych i przystosowanych. Takie mury przechowały się do dziś na świątyni słońca w Cuzco. 

Niezmiernie doniosłe znaczenie posiadają piramidy meksykańskie, najczęściej w stopniach założone. Należą one do wyrazu świątyń, przyczem zastosowane bywają rozległe terasy, podwórza i mieszkania kapłańskie. Świątynie zowią się Teocallis.

Uderzać nas może ta niepojęta siła twórcza, która pobudza duch ludzki do form prawie jednakowych, mimo, że w tym razie odległe od siebie punkta ziemi nie mogły być w połączeniu.

Forma piramidalna stała się tak tutaj panującą, że nawet pałace przybierały kształt podobny. Najwięcej zabytków pozostawili nam Aztekowie, którzy stanowią szczep w Meksyku i środkowej Ameryce osiadły.

Zdolność ich przebija najlepiej w rzeźbie i płaskorzeźbie, zresztą i w malowidle. 

Najgłośniejszą jest tarcza Azteków, prawdopodobnie kalendarzem będąca, cała przepysznemi rzeźbami płaskiemi pokryta. Znajduje się dziś w narodowem muzeum Meksykańskiem. Tarcza jest ogromną, ma bowiem około 4 m. średnicy — kamień zaś waży 24.000 kg.

Ważną równie jest rzeźba płaska, delikatnie bardzo wyrobiona, z wyobrażeniem krzyża w pośrodku, fantazyjnie udekorowanego, w świątyni w Palenque. Obok krzyża dwie postacie w strojach bardzo oryginalnych.

W ogólności Aztekowie zdradzają w zabytkach ogromne zamiłowanie do stroju i ozdób. W ornamentacji widać biegłość naśladowania wzorów tkackich i plecionych, gdyż w wyrobach takich mieli upodobanie szczególne. Równie odtwarzali zwierzęta i ludzi.

Dla przedstawienia bóstwa dochodzili wszakże, skutkiem pragnienia ogromu, do monstrualności. Przykładem tego jest olbrzymia głowa z Tiaguanaco, z wyspy jeziora Titicaca, głowa o oczach ściśle okrągłych, ustach owalnych i nosie niekształtnym. Ciekawą rzeczą jest, że twarz zresztą cała pokryta jest rysunkami w najrozmaitsze wzory, jakoby to śladem tatuowania być miało. Strój głowy równie wzorzysto przybrany.

Na wyspie tego jeziora znajdują się szczątki świątyni słońca tem szczególne, że dookoła jej u dołu są drzwi pozakładane, a kształt drzwi ma formę trapezu u góry znacznie zwężonego.

Nad szeregiem drzwi w wysokości piętra ciągnie się szereg okienek małych. W rzeźbach zresztą widzieć się daje zastosowanie całych strojów typowych, jak niezmierzona ilość piór na głowach ludzkich, noże (skalpele), czaszki ludzkie, wiszadła i wisiorki, które w nieładzie napstrzone przypominają indyjską wybujałość.

*****

Rzut oka na całą sztukę początkowa starożytności — uzasadnia przekonanie, iż była to epoka walk mozolnych z ogromem wątku materjalnego dla objawienia na zewnątrz wielkich idei religijnych lub narodowych. Jest to sztuka przeważnie architekturą się posługująca i dlatego na wskróś stała się ona symboliczną.

Mając na myśli istotę piękna, znajdujemy tu usiłowania na progu kultury się odznaczające stosunkiem olbrzymich mas kamiennych do treści niejasnej, jakby tylko przeczuciowej. 

Przewaga ciężaru fizycznego nad zawartością skromnego objawu ducha, to rys znamienny sztuki przedklasycznej.