Karol Ferdynand Waza.

KRÓLEWICZ, BISKUP WROCŁAWSKI I PŁOCKI.

Syn trzeci króla Zygmunta III i drugiej jego żony Katarzyny, arcyksiężniczki austriackiej; urodził się w Warszawie 1613 r. Odebrał staranne wychowanie w domu rodzicielskim, pod przewodnictwem Gabriela Premancoviusa, który po uszlachceniu go na sejmie 1609 r. przezwał się Władysławskim. Król Zygmunt mając następcę na tron polski i szwedzki, w najstarszym synu z pierwszej żony Władysławie, młodszych przeznaczał do stanu duchownego, Jan Olbracht starszy, w dziewiątym roku dostał książęce biskupstwo warmińskie, młodszy Karol Ferdynand mianowany najprzód koadiutorem Karola Bakuskiego, biskupa wrocławskiego, po śmierci tegoż wybrany został pomimo lat dziecięcych biskupem w r. 1624. Liczył wtedy dwunasty rok życia, król Zygmunt wyznaczył w imieniu syna na administratora Pawła Piaseckiego, znakomitego historyka, królewicz zaś kończył edukacyę pod okiem Władysławskiego, który zmarł w r. 1631. Wkrótce stracił matkę, a w r. 1632 zmarł ojciec Zygmunt III; opiekę nad braćmi objął królewicz Władysław, który następnie obrany będąc królem, wyjednał u stanów dla Karola Ferdynanda opactwo w Czerwińsku. W r. 1637 skończył lat 24 i objął zarząd biskupstwa wrocławskiego. W r. 1640 po śmierci Stanisława Łubieńskiego, biskupa płockiego, kapituła dogadzając życzeniu Władysława IV wybrała królewicza, który po otrzymaniu bulli papiezkiej zasiadł w senacie polskim. Karol Ferdynand zajęty zabawami dworskiemi, mało dbał o swoje biskupstwa, któremi zarządzał przez zastępców. Ulubioną jego rezydencyą był Ujazdów pod Warszawą. Wysłany w roku 1636 do Gdańska, na powitanie przybywającej z Francyi Maryi Ludwiki Gonzagi, przepychem wystąpienia i orszakiem 500 jazdy zadziwił cudzoziemców. Po śmierci Władysława zamyślał o koronie, ale wkrótce ustąpił pierwszeństwa Janowi Kazimierzowi. Kiedy król ten walczył w obronie rzeczypospolitej, Karol rozkazywał na zamku warszawskim i podzielał samotność i troski Maryi Ludwiki. W kilka lat potem odsunął się od dworu i zamieszkał w ustronnem miasteczku Wyszkowie nad Wisłą. Tu niedługo używał nagromadzonych dostatków, dotknięty melancholią i upadkiem sił żywotnych, umarł w Wyszkowie 1655 r. mając lat 42. Był biskupem wrocławskim lat 31, płockim 12.

Skarby swoje i prawa na księztwa szlązkie, zapisał Janowi Kazimierzowi, który później gdy umilkły burze wojenne, wystawił bratu grobowiec w kaplicy Wazów na Wawelu. Karol Ferdynand szlachetny obok próżności, bez najmniejszego powołania do stanu duchownego, zgasł nie potrafiwszy sobie zasłużyć na chlubne wspomnienie, ani w kościele, ani też w dziejach rzeczypostolitej. Szczegółowy jego życiorys zamieścił Bartoszewicz, w dziele p. t. królewicze biskupi, Warszawa 1851 r.