August II.

KRÓL POLSKI. ELEKTOR SASKI.

Monarcha ten zwany w Saksonii Fryderykiem Augustem I-ym, był synem Jana Jerzego IIT elektora saskiego i Anny Zofii córki Fryderyka III króla Danii, urodził się w r. 1670, wstąpił na tron elektorski po śmierci brata Jana Jerzego IV w r. 1694. Młody, piękny, olbrzymiego wzrostu i niezmiernej siły, przy awanturniczym usposobieniu i wielkiej skłonności do kobiet, w czasie swej podróży po Europie narażał się na rozmaite przygody. Wreszcie zapragnął sławy wojennej. Objąwszy w r. 1695 dowództwo nad wojskami cesarskiemi przeciw Turkom, odznaczył się pod Temeszwarem 1696 r. Gdy po śmierci Jana Sobieskiego zawakował tron polski, August porzuci!  dowództwo w Węgrzech i mając zapewnione poparcie Rosyi i Austryi, stanął w rzędzie pretendentów do korony. Pomimo, że kandydat partyi francuzkiej Franciszek Ludwik książę de Conti, miał po sobie większość narodu, August intrygami swego posła Jakóba Fleminga i przekupstwem utrzymał się. Obrany królem pod Wolą d. 27 Czerwca 1697 r., pośpieszył do Polski, przyjął wiarę katolicką i zająwszy Kraków w d. 15 Września odbył koronacyą.

Głównym dążeniem Augusta II było zniesienie tak zwanej złotej wolności i zaprowadzenie silnego rządu, wszakże tak zbawiennego planu przeprowadzić nie umiał. Wprowadzone do Polski wojska saskie zamiast być rękojmią porządku, dopuszczały się najstraszniejszych nadużyć, co tern bardziej odstręczało naród od absolutnych rządów i wywołało ogólną opozycyę. Zawiedziony w swoich zamiarach August, wszedł w tajemne umowy z sąsiadami, którym chciał odstąpić kilka prowincyi, aby przy ich pomocy zapewnić swojej dynastyi nad resztą Polski absolutne panowanie. Król ten lekkomyślny, pragnący zewnętrznym blaskiem i przepychem zrównać Ludwikowi XIV, wyprawiał wspaniale festyny, na których liczne spełniał kielichy, czem dal zgubny przykład szlachcie, a ciągłe jego miłostki stały się powodem wielkiego zepsucia obyczajów. Jedyną korzyścią tego panowania było odzyskanie od Turków pokojem karłowickim Kamieńca (1699 r.).

August II sprzymierzywszy się z Piotrem w. przeciw Szwecyi, uderzył z wojskiem saskiem na Inflanty, ale Karol XII na którego małoletność rachowano, okazał się bohaterem. Zmusił Orężem Danię do zawarcia pokoju (1700 r.), odniósł głośne pod Narwą zwycięztwo, następnie gnając przed sobą wojska saskie pobił je pod Klissowem i zajął Kraków (1702 r).

Stronnicy Augusta II, zawiązali w jego obronie konfederacyę sandomierską, większość jednak narodu oddzielając sprawę Augusta od sprawy Rzeczypospolitej, zawiązała układy z Karolem XII i ulegając jego przemocy, ogłosiła tron wakującym. Po uwięzieniu przez Augusta II królewiczów Sobieskich, Karol XII wyniósł na tron Polski Stanisława Leszczyńskiego i zmusił traktatem Altransztadzkim Augusta do uznania go królem (1706 r.). Pomimo zawartego pokoju, przez trzy lata trwała w Polsce wojna domowa z wielkiem zniszczeniem kraju. Korzystając z klęski Karola XII pod Pułtawą, August II powrócił na tron 1709 r., lecz odtąd jeszcze większy nastąpił ucisk. Konsystujący w Polsce Sasi, popełniali straszne gwałty i mordy. Wyczerpała się nareszcie cierpliwość szlachty. W r. 1715 zawiązaną została pod laską Stanisława Leduchowskiego konfederacya tarnogrodzka, celem wypędzenia Sasów z Polski.

Po dwuletnich z Sasami bojach, stanęła za pośrednictwem Piotra w. między królem a narodem ugoda. August II musiał odwołać Sasów i zagwarantować przywileje szlachty. Na sejmie pacyfikacyjnym 1717 r. ograniczono liczbę wojska w koronie do 18,000, w Litwie do 6,000. Odtąd datuje zupełny upadek Rzeczypospolitej, która traci wszelkie znaczenie w Europie, a ciągle zrywanie sejmów nie dopuszcza żadnej poprawy rządu.

Rozpoczynają się tak zwane czasy saskie, w których przy anarchii i rozpuście wzmaga się pod wpływem jezuickiego wychowania ciemnota i fanatyzm religijny, czego dowodem smutna sprawa z dyssydentami w Toruniu 1724 r. Wśród tego politycznego i moralnego upadku, parady, uczty i pijatyki rozlegają się na całej przestrzeni kraju. August II urządza wojskowe zabawy, czyli tak zwane kampamenta, na których przewodniczy ulubiona córka królewska, pani Orzelska. Za przykładem króla panowie roztaczają niesłychany przepych, odbywają się wspaniale wjazdy na województwa i inne świetne uroczystości. Tymczasem elektor Fryderyk III, ogłasza się królem Pruskim 1701 r. a osadzony na księztwie kurlandzkim syn Augusta II. Maurycy Saski, zmuszony zostaje do zrzeczenia się tej godności.

W ostatnich latach życia zajmował się August myślą podzielenia się Polską z królem Pruskim, ale zamiary te przerwała nagła śmierć króla w Warszawie d. 1 Lutego 1733 r. Z żony swej Krystyny Eberhardyny księżny Beyreuthw (zmarłej w r. 1727), zostawił jedynego syna, który po nim w Saksonii i Polsce panował pod imieniem Augusta III. Pozostawił też mnóstwo dzieci naturalnych, które hojnie uposażył i świetne zapewnił im stanowiska. Król ten nie najlepsze też pozostawił wspomnienie w Saksonii. Sprowadził bowiem wojnę Szwedzką i obarczył kraj uciążliwemi podatkami na utrzymanie świetnego dworu i wyprawiane uroczystości. 

Dajemy portret Augusta II według współczesnej aquaforty. Wyobrażenie bitwy pod Kaliszem przekonywa, że powyższa rycina wykonaną została dla upamiętnienia tego jedynego zwycięztwa, odniesionego przez Augusta II nad Szwedami.