Jerzy Tyszkiewicz.



BISKUP WILEŃSKI. 

Rodzina Tyszkiewiczów herbu Leliwa Rusko-Litewskiego pochodzenia, a licząca się od XV wieku do najznakomitszych na Litwie, wydała wielu mężów dobrze zasłużonych krajowi.

Jerzy Tyszkiewicz był synem Eustachego Jana podskarbiego Lit. i Zofii księżniczki Wiśniowieckiej. Początkowe nauki pobierał w domu pod okiem troskliwej matki, później kształcił się w Krakowie u Jezuitów pod przewodnictwem stryja swego księdza Jerzego Jezuity, sławnego z pism polemiczno-religijnych, który go do wstąpienia do stanu duchownego nakłonił i zaraz po wyświęceniu na kapłana wystarał się mu o kanonię Krakowską. Młody kanonik wnet zasłynął głęboką nauką i niepospolitą wymową. Skoro zaś stryj został prowincyałem Litewskim, przeniósł się do Wilna i tam został kanonikiem 1626 r. kustoszem i archidiakonem. Ówczesny biskup Eustachy Wołłowicz, polubiwszy go wielce najwięcej się przyczynił do jego wyniesienia na te godności, i za jego też przyczyną w rok potem wyświęcony na biskupa Metońskiego, został suffraganem Wileńskim. Tyszkiewicz już za młodu przy niepospolitych zdolnościach posiadał względy Zygmunta III i poparcie Jezuitów, nic więc dziwnego że szybko w dostojeństwach postępował. W r. 1628 biskup Wołtowicz wysłał go do Piotrkowa na synod prowincyonalny zwołany przez prymasa Wężyka. Tam biorąc udział w naradach należał do najczynniejszych, a za powrotem zdał sprawę swemu pasterzowi. Gdy wkrótce potem zawakowała katedra Żmujdzka, król Władysław IV mianował Tyszkiewicza biskupem, a papież Urban VIII zatwierdził dnia 23 Grudnia 1633 r. Pojechawszy na Żmujdź szczerze się wziął do podniesienia upadłej karności w duchowieństwie i oświaty prostego ludu, kilka razy objeżdżał diecezyę swoją, zwołał do Worń trzy synody na których wydał wiele pożytecznych rozporządzeń, o czem obszernie pisze Wołonczewski w opisie diecezyi Żmujdzkiej (tom I str. 156). Za jego czasów znacznie wzmógł się katolicyzm na Żmujdzi, przybyło kilka klasztorów, mianowicie wielkim był dobrodziejem dominikanów którym fundował Kalwarję według Jerozolimskiej, sławną z odpustów i nabożeństwa. Ze Żmujdzi jeździł często do Warszawy na sejmy. Władysław IV który bardzo cenił Jerzego Tyszkiewicza, wysłał go wr. 1638 do Rzymu legatem do Papieża Urbana VIII, powtórnie też wysłany był tamże od Stanów obojga narodów na kanonizacyę Św. Stanisława Kostki. Dawszy się poznać Papieżowi ze swych zdolności i rozumu, mianowany został prałatem domowym ojca Ś-go, tudzież przełożonym nad missyami Inflantskiemi i administratorem biskupstwa Piltyńskiego, z warunkiem aby odzyskał tam kościoły przez Ewangelików zabrane. Za powrotem z Włoch Władysław IV wysłał Tyszkiewicza między posłami innymi do Torunia na sławny zjazd katolików z protestantami, na którym przewodniczył nad doktorami Ewangelicznemi wszelkich wyznań. Rozmowa Toruńska nie przyniosła wprawdzie pożądanego skutku, ale Tyszkiewicz odniósł tę chwałę nawet przez różnowierców przyznaną, że postępował z chrześciańską miłością i wyrozumieniem. Tyle zasłużonego biskupa po śmierci Abrahama Wojny król Jan Kazimierz pomny iż głosował za nim przy elekcyi, wyniósł na biskupa Wileńskiego dnia 26 Maja 1649 r. a papież Inocenty Xd. 8 Grudnia tegoż roku zatwierdził, wszakże dopiero w rok potem objął rządy diecezyi. W najsmutniejszym czasie przypadło Tyszkiewiczowi to biskupstwo, grasowała bowiem wtedy straszliwa morowa zaraza, toczyły się nieszczęśliwe wojny Kozackie i Tatarskie a za niemi następowało zniszczenie i głód powszechny. Wśród takiej burzy i niedoli ogólnej, biskup Tyszkiewicz mieszkał w Wilnie, aż do r. 1655 nie przestając zgromadzać lud biedny do świątyń Pańskich, lub obmyślając środki ocalenia społeczeństwa; przez listy pasterskie i odezwy wzywał wiernych do pokuty i modłów, wreszcie złożył synod diecezyalny w Wilnie 1654 r. na którym podatek na potrzeby kraju i modły wszystkim duchownym zalecono. Dopiero w końcu gdy Kozacy i Tatarzy pod Wilno się podsuwali, zdawszy rząd duchowny jednemu z kanoników, wyjechał do Prus i przybył do Królewca, gdzie zaraz zachorowawszy umarł d. 16 Stycznia 1656 r. Ciało jego w sto lat potem z tamtąd przeniesione, pochowane w Kalwaryi w kościele Dominikańskim 1762 r. Był to pasterz rozumny, uczony i pobożny, wymowny kaznodzieja, charakteru energicznego i stałego, zalecał się niezmordowaną czynnością, bystrością rozumu i przezornością. Dla kościoła swego wiele zrobił, katedrę odnowił, wznosił nowe świątynie i hojnie uposażał. Wspominają go Konstytucye z r. 1633, 1634, 1635 i 1647 jako deputata trybunału skarbowego. Jest w druku jego: „Sinodus Diocesiana Mednicensis seu Samogitiae A. D. 1636 d. 13 Mensis Januarii celebrata”. 

W stanie duchownym odznaczyli się:
Jerzy Tyszkiewicz (1591 f 1625) Jezuita, autor wielu dzieł polemiczno-religijnych, jeden z najsilniejszych obrońców swego zakonu, i Antoni Tyszkiewicz biskup Żmujdzki (1709 f 1762) który pozostawił w rękopiśmie statystyczne opisanie Żmujdzi.