STYL LUDWIKA XVI

Rozwój rokoka nic trwał jednak długo, już bowiem około r. 1750 uwydatnia się we Francji reakcja przeciw wybujałemu rozluźnieniu form rokokowych oraz zwrot ku formom klasycznym. A chociaż i tym razem zmiana stylu odpowiadając przedewszystkiem zmienionym ideałom kultury umysłowej oraz artystycznej, przecież trudno przemilczeć, że na powstanie nowego stylu wpłynęły prócz tego prace nad wykopaliskami Pompei (1748 r.) Zaczęto uznawać sztukę hellenistyczno-rzymską za jedyny i wiecznotrwały wzór wszelkiej twórczości plastycznej, zbliżono się również do Grecji właściwej, dzięki badaniom archeologów; zwłaszcza działalność J. J. winckelmanna odegrała ważną rolę w powstawaniu nowego stylu. Wreszcie wtedy pod wpływem prac Diderota i J. J. Rousscau'a starano się wrócić do prostoty obyczajów i życia oraz do miłości natury. 

Na takiem tle rozwinął się styl Ludwika XVI., nazywany też klasycyzmem XVII. wieku lub stylem Zopfu w Niemczech, a trwający w przybliżeniu od 1750 do 1793 r. Architektura stylu Ludwika XVI., tak jak w epoce rokoka przeważnie świecka, wykazuje cechy odmienne, a mianowicie: prostotą i przejrzystość planu poziomego oraz przewagą płaszczyzn gładkich nad dekoracją rzeźbiarską, umieszczaną w wyodrębnionych płycinach i medaljonach.

Znane już poprzednio typy budowli, głównie pałacyki i teatry ówczesne, posiadają zewętrza oraz wnętrza odznaczające się subtelnemi proporcjami całości jako też delikatnością opracowania szczegółów. Styl ten, jak każdy ze stylów klasycystycznych, łączył z antycznemi - motywy nowe, zmieniając mniej lub więcej charakter pierwowzoru, co przyczynia się oczywiście do jego odrębności. Zamiast wyliczania tych form „nowych", należących przeważnie do zakresu ornamentyki, wystarczy nadmienić, że istnieje odmiana stylu Ludwika XVI., w której nietylko twory rzemiosł artystycznych, lecz nawet dekoracja i rozczłonkowanie architektoniczne są wprost niezależne od sztuki klasycznej. 

Ornamentyka stylu Ludwika XVI. czerpie z dwóch źródeł, a mianowicie: z motywów klasycznych oraz naturalistycznych. Wśród pierwszych szczególnie częste są: wałek z prętów lub liści wawrzynu, owiniętych wstążkami krzyżującemi się oraz żłobkowania. Do drugiego typu należą równie często stosowane girlandy i wieńce z kwiatów, plecionki z gałązek oliwki oraz wawrzynu, a wreszcie atrybuty życia niby rolniczego oraz symbole sztuk (zwłaszcza instrumenty muzyczne!) i nauki. Najbardziej charakterystycznemi, motywami tej ornamentyki są kokardki z wąskich wstążeczek oraz medaljony owalne, bardzo bogato obramione. Obydwa typy zdobin, zawsze o formach drobnych i delikatnych, zestawiano bezpośrednio razem, co tworzy jedną z odrębności stylowych onej epoki. W ornamentyce plastycznej ze stiuku lub gipsu pozostawiano kolor biały, rzadko tylko pozłacając niektóre części; zaś koloryt ornamentyki malowanej składał się przeważnie z barw łagodnych i zimnych.  

Sprzętarstwo ówczesne, chociaż produkowało głównie znane już rodzaje mebli, ulega dużym zmianom, uwidaczniającym sie przed wszystkiem we wprowadzaniu linij prostych oraz płaszczyzn. Jednakże sprzęty Ludwika XVI., pomimo zmienionych norm, zachowały w dalszym ciągu lekkość oraz elegancję dzieł poprzedniej epoki. Co do dekoracji sprzętarskiej wystarczy przypomnieć, że we Francji, (która wtedy wyrabiała i eksportowała mebli rocznic za blisko miljony liwrów), właśnie ten okres uważają za epokę najświetniejszego rozwoju· intarsji i bronzownictwa meblowego. Ze sprzętów wówczas wynalezionych na osobną wzmiankę zasługują: biurko damskie (bonheur - de jour), ,witryna t. j. oszklona szafka dla przechowywania cennych lub rzadkich drobiazgów zwanych bibelotami, szyfonjerka (= szafka) oraz biurka o roletowem zamknięciu góry, prototyp dzisiejszych t. zw. amerykańskich.  

Tkactwo stylu Ludwika XVI. używało przeważnie motywów naturalistycznych, które albo rozmieszczano w romboidalnych polach albo te:t wypełniano niemi pasy dzielące tak tło jak i resztę tkaniny. Tła były prążkowane, kratkowane i morowane, gdy pola pasów gładkich, czasami odmiennych w barwic, stanowiły podłoże dla wzorów roślinnych o delikatnym rysunku i żywym, dyskretnym kolorycie. Lecz wskutek ogólnego zubożenia materjały droższe musiały ustępować przed tańszemi, co naturalnie wpłynęło na charakter stylowy tkanin. Zamiast jedwabnych adamaszków i atlasów zjawiały się wyroby z wełny i bawełny, na których wzory nic tkano, ale drukowano zrazu ręcznie a następnie maszynowo. To „drukowanie" tkanin, zwłaszcza do obić ściennych, rozpowszechniło się wkrótce po całej Europie i trwa aż do dnia dzisiejszego. 

Osobną a znaczną rolę odgrywały przy ówczesnej modzie wstążki, których najwięcej wyrabiano w Szwajcarji. Hafciarstwo tego stylu rozwijało się głównie w t. zw. hafcie białym na tiulu i muślinach, osobną zaś grupą tworzyły bogate hafty wszystkich strojów ceremonjalnych; do tych haftów kolorowych używano szczodrze naszywań paillctami barwnemi.

W epoce stylu Ludwika XVI. szczególnem rozpowszechnianiem cieszyła się masa perłowa, której używano do każdego prawie dzieła rzemiosł artystycznych, a przede wszystkiem do wykładzin zegarków, tabakier, oraz do wyrobu wachlarzy.

Odżywa też gliptyka, a ślusarstwo oraz złotnictwo rozwijają się niemniej świetnie niż w poprzednich stylach, wytwarzając przeważnie drobne okazy, które jednak nietylko posiadają charakterystyczne piętno tej epoki, lecz też są często znakomitemi dziełami sztuki. 

W okresie powtarzania stylów próbowano również wznowienia stylu Ludwika XVI., stosując go, tak jak styl rokoka, przeważnie do urządzeń wnętrz pokoików dla płci pięknej.