BIEDERMEIER

Styl cesarstwa nie opanował wszechwładnie krajów zamieszkałych przez ludność niemiecką, gdyż przedstawiał się tam jako sztuka wrogów. Zresztą po upadku Napoleona nawet we Francji obudziły się; inne pragnienia, nowe ideały. Mieszczaństwo, które ujęło w swe ręce ster rządów, korzystając ze spokoju i coraz pomyślniejszych warunków politycznych, zaczęło stwarzać dla swoich potrzeb życiowych odmienne formy artystyczne.

Około r. 1820 te nowe formy nabrały charakteru jedności o własnem obliczu, posiadającej cechy stylu. I nazwano ów styl Birdermeierem; początkowo wyraz ten służył jako określenie pogardliwe dla śmieszności naiwnych mieszczan i ich .sztuki. Dopiero po okresie naśladowania stylów oraz po rozmaitych próbach wyraz Biedermeier stał się określeniem, używanem bez przymieszki satyrycznej; zrozumiano bowiem, że jego czasy są pouczającym przykładem nagięcia sztuki do potrzeb życia codziennego w sposób wprost identyczny z dzisiejszemi usiłowaniami.

Biedermeier zamykamy datami od r. 1820 do r. 1840, lecz trzeba zaznaczyć, że już po r. 1300 powstają zwłaszcza w Niemczech i Austrji, obok Empiru, sprzęty o cechach nowego stylu, a po r. 1840, równocześnie z tworami okresu naśladownictwa stylów, rozwijają się dalej dzieła biedermeierowskie.

W sprawie architektury ówczesnej ·wystarczy stwierdzić, iż budowli monumentalnych ta epoka nic pozostawiła; domy mieszkalne zdobione tylko niekiedy motywami architektonicznymi oraz ornamentyką stylu empirowego. Zresztą dekoracji rzeźbiarskiej używano wówczas na ogół bardzo oszczędnie, zwracając głównie uwagę na urządzenia wnętrz, tj. na dzieła rzemiosł artystycznych.

Również i ornamentyki odrębnej nie zdołano stworzyć, pozostawała ona zawsze na planie dalszym. 

Natomiast, podobnie jak style XVIll w., oraz Empir, Biedermeier uwydatnił się najdobitniej w sprętarstwie.

Sprzętarstwo biedermeierowskie rozwijało się w dwóch kierunkach; jeden z nich - to posługiwanie się uproszczonymi a niekiedy bardzo przetworzonemi formami Empiru, kierunek zaś drugi stanowią te rodzaje sprzętów, w których można odnaleźć pośrednie wpływy stylu Ludwika XVI oraz sprzętarstwa angielskiego z XVIII wieku. Pomimo tych zależności meble z epoki Biedermeieru posiadają cechy swoiste zarówno w konstrukcji jak i w dekoracji.

Rozwój stoIarstwa Biedermeierowskiego nastawił wskutek żywego współdziałania rzemieślników z zamawiającymi, stolarze bowiem, projektując i wykonując swe dzieła starali się tworzyć formy jak najodpowiedniejsze dla osobistych a nieraz bardzo drobiazgowych zadań klientów, którzy pragnęli sprzętów wygodnych, niezbyt drogich i trwałych. Dlatego ówcześni mistrzowie kunsztu stolarskiego użytkowali swą wyobraźnię twórczą nic na zdobienie, lecz na ustosunkowanie wymiarów, dobroć konstrukcji oraz wyzyskanie naturalnego piękna słojów drewna. Stąd wśród sprzętów z owych czasów nietrudno spotkać okazy, odznaczając się wprost idealną wygodą, bezpretensjonalną prostotą i wrażeniem serdeczności zacisza domowego. 

Pod względem konstrukcyjnym meble ówczesne wyróżniające się: pomysłowym a zawsze praktycznem kształtowaniem nictylko części składowych, lecz także i całości - uwzględnieniem właściwości materjału oraz dokładnością wykonania. Nogi krzeseł i kanap oraz łóżek i stołów umieszczano na kółkach mosiężnych, ułatwiających przesuwanie.

Co do typów mebli, to, chociaż posługiwano się dawniej stworzonemi, przecież, tak jak w poprzednich stylach, uległy one rozmaitym zmianom. Prócz sprzętów nieodzownych, np. łóżek, stołów, krzeseł i szaf na ubrania, szczególnie ulubionemi były w epoce Biedermeieru: sekretarzyki, biurka, szafki na książki, witryny, stoliki do szycia oraz innych robót kobiecych. Taką samą wziętością cieszyły się wówczas kanapy, komody i etażerki. Wreszcie jako nowe meble trzeba wymienić łóżeczka i krzesła dziecięce, które przynajmniej dochowały się dopiero z tego stylu. 

Meble wyrabiano z drewn orzecha, czeresm, gruszy, klonu, jasionu i jaworu, a coraz mniej mahoniu; często używano wspomnianych drew jako fornirów, lecz zawsze je politurowano. Okucia zaś sprzętów, wytłaczane z blachy mosiężnej, tracą w epoce biedermeierowskiej coraz bardziej swe dawne znaczenie dekoracji. Natomiast używano przeważnie intarsyj z linij lub płaszczyzn, podkreślających kształt powierzchni zdobionej. Prócz intarsyj posługiwano się też, chociaż rzadko, snycerką o motywach niby empirowych; lecz wzorowanie się na Empirze zanika około r. 1830 zupełnie. Również i sprasowania, składające się z kombinacyj geometrycznych należą do zdobień meblowych. 

Wspomnieć przytem należy, iż meble służące jako siedziska, miały obicia tapicerskie z tkanin albo z materji włosieniowej. W tkaninach obić sprzętarskich można zauważyć ślady trzech ostatnich stylów, a mianowicie: rokokowe sceny pasterskie motywy kwiatów stylu Ludwika XVI. i antyczne ozdoby z epoki Empiru. Lecz obok tkanin zdobionych, w ujęciu całkiem naturalistycznem, częściej spotykamy jednobanvnc, niezdobne kretony i katuny.

Nietylko jednak sprzętarstwo zostawił Biedermeier; mamy też mnóstwo okazów innych rzemiosł artystycznych, któremi dopiero w ostatnich latach naszego wieku zaczęto się interesować.  

Co do szklarstwa artystycznego wystarczy zaznaczyć, że wypierało ono coraz bardziej porcelaną zwłaszcza, gdy okazało się tańszem ze względu na udoskonaloną, wprost świetną fabrykację. Szczególną wziętością cieszyły się ,,czeskie" kryształy, na których wzór szlifowano lub malowano. 

Znaczną rolę w owem usuwaniu porcelany odegrały również fajanse o glazurze białej i malowanej dekoracji. 

Złotnictwo biedermeierowskie posługiwało się jako materjalem najczęściej srebrem, używało również często półszlachetnych kamieni jakoteż imitacyj, a wreszcie swe wyroby przyozdabiało cmalją malarską (limuzyńską) i mozajką drobną, t. zw. rzymską. Poza tem w tej epoce rozwijały się świetnie złotnicze wyroby filigranowe.

Na osobną zmiankę zasługują naczynia cynowe, które wówczas znowu weszły w modę oraz wyroby z żelaza lanego, z którego zaczęto tworzyć nawet sprzęciki, biżuterję i rzeźby dekoracyjne (plakiety).  

Biedermeier, ostatni ze stylów historycznych, przestał istnieć wskutek przemożnej a coraz bardziej niewolniczej i bezmyślnej manji naśladowania względnie wskrzeszania dawniejszych stylów. Przestał istnieć i popadł w pogardę, aż z początkiem bieżącego stulecia odżył jako bodziec i skarbnica dla twórczości wielu dzisiejszych artystów, zajmujących się rzemiosłami artystycznemi.