GRECJA

W rozwoju sztuki greckiej rozróżniamy trzy okresy. Pierwszy z nich trwa od polowy Vll do połowy V wieku; drugi, zwany „wiekiem złotym", obejmuje czasy od 430 do 350 roku, zaś trzeci, sięgający do 146 r., nosi nazw; hellenistycznego. „Sztuki plastyczne posiadały w Grecji duże znaczenie, służąc nietylko religii, lecz przepełniając też ,wszelkie przejawy życia społecznego oraz jednostkowego. Dzięki zaś korzystnym warunkom geograficznym i naturalnym skarbom kraju stworzono szereg dzieł, które wielu z potomnych uważa za „najwyższe wyrazy piękna".  

Sztuki plastyczne Grecji rozwijały się zarówno pod działaniem ludności tubylczej, zwanej, Jonami, jak i pośród wpływ, najeźdźców, określanych mianem Dorów; a chociaż z biegiem wieków nastąpiło zjednoczenie polityczne i kulturalne obu narodów, przecież zachowały się; różnice zasadnicze. Architektura grecka, prócz świątyń, pozostawiła: gimnazja, hippodromy, odeony, palestry, stadiony i teatry. W architekturze greckiej - po raz pierwszy - uzależniono

całość budowli od części składowych, wprowadzając podział członów architektonicznych na dźwigając i spoczywające. Należy przytem podkreślić, że dalszemi cechami tego budownictwa są: zależność formy od konstrukcji, staranność wykonania szczegółów, subtelność ich ustosunkowania (rytmika proporcji) oraz jednolitość wrażenia (harmonja). Architekci greccy przyozdabiali swe dzieła ornamentyką malowaną i rzeźbioną.   

Świątynie greckie, zrazu ceglane, o kolumnach drewnianych, a następnie całe marmurowe, składają się z trójstopniowej podbudowy i prostokątnego wnętrza, otoczonego zwykle kolumnami. Prostokąt wewnętrzny, stanowiąc jedynie mieszkanie bóstwa, obejmował przedsionek, przybytek i skarbiec. Nazewnątrz typ świątyni zależał od ustawienia i rodzaju kolumn wraz z belkowaniem.  

Rodzaje kolumn wraz z belkowaniem nazwano stylami, które w Grecji dzielimy na dorycki i joński. Dodać należy, że oba style były już wykształcone z początkiem VII. wicku. Styl dorycki powstał na Peloponezie i kolonjach greckich we,Włoszech wraz z Sycylii. Zabytki tego stylu charakteryzuje wrażenie prostoty, surowej powagi, siły i energii. Najbardziej charakterystyczną budowlą dorycką, t. j. świątynie Ateny Parthenos na Akropolu ateńskim, wzniesioną staraniem Peryklesa od 447 do 332 r., przyozdabiał Fidjasz, chluba ówczesnej rzeźby.

Styl joński, (przeważający nad doryckim w czasie od 450 do 330 r.), rozwinął się na wyspach Archipelagu, w Attyce i w miastach greckich Azji Mniejszej. Jego dzieła zdają się wyrażać bogactwo, ruchliwość, wdzięk i miękkość i subtelność. Z „jońskich" budowli zasługują na uwagę: ,,perła Akropolu", świątynka Ateny - Niki, wykonana w r. 450 przez Kallikratesa (jednego z architektów „doryckiego" Partenonu), a obok niej t. zw. Erechtejon, skończony dopiero w roku 409. Styl koryncki, niewłaściwie uznawany jako nowa trzecia odmiana architektoniczna, wprowadził tylko odmienne głowice. Ornamentyka malowana i rzeźbiona sztuk plastycznych w Grecji posługuje się - bądź motywami geometrycznymi, jak meandry, palmety, linje faliste, perełki, plecionki, wole oczy - bądź to motywami roślinnemi, np. rozetami, stylizowanemi liśćmi akantu, bluszczu, wawrzynu, wina itp. Trzeba jednak zaznaczyć, że części o większym znaczeniu konstrukcyjnym (np. kolumny i architraw budowli) zostawiano nie ozdobione.  

Rzemiosła artystyczne Grecji zachowały się do naszych czasów jedynie w nielicznych dziełach; mimo to możemy stwierdzić, że były one rodzajem sztuki równie cenionym i uprawianym przez artystów jak architektura, rzeźba lub malarstwo.  

Największy i najbogatszy dział artystycznych rzemiosł greckich to - ceramika. 

Naczynia gliniane, zwane powszechnie, choć nieściśle, wazami, służyły do przechowywania płynów, do picia do składania ofiar. 

Ceramikę grecką na podstawie jej malowideł dzielimy na trzy okresy. Zabytki pierwszego okresu (650-500) mają dekoracje i postaci czarne na czerwonem lub żółtem tle, gdy tymczasem w okresie drugim (500-400) są one barwy gliny na tle czarnem. Z trzeciego okresu zostały przeważnie smukłe wazki nagrobkowe, których tła są białe. 

Na wazach spotykamy - prócz mnóstwa malowanych scen z życia Hellady - także i wizerunki nieznanych bezpośrednio działów rzemiosł artystycznych, jak stolarstwa i wyrobów z bronzu. Szereg form sprzętów pojawiających się w tem malarstwie, świadczy o używaniu tokarki przy obróbce drewna. 

Wyroby złotnicze i jubilerskie Grecji, rozpowszechnione po całym ówczesnym świecie kulturalnym, odznaczają się wytwornością kompozycji i delikatnością wykonania. 

Wpływy sztuki greckiej na późniejszą twórczość artystyczną są prawie nieograniczone, wyjąwszy bowiem epokę gotyku, oddziaływała Grecja mniej lub więcej na wszystkie style historyczne. Z niej czerpała sztuka Rzymu oraz klasyczny XV., XVI. i XVII. wicku; - kiedy zaś w połowie stulecia XVIII. ,,odkryto" zabytki właściwej Hellady, powstał wówczas neohellenizm, zmierzający do wskrzeszenia tej „klasycznej'' twórczości. Obecnie spotkać można jeszcze to umiłowanie sztuki greckiej - jako próby neoempiru.