Okres IV. Hellenistyczny.

Od śmierci Aleksandra W. aż do zdobycia Grecyi. (323—146 przed Chr).

Wyprawy Aleksandra Wielkiego zaszczepiły ducha heleńskiej cywilizacyi na dalekim wschodzie, pozbawiły go jednak swobody i samodzielności. Sztuka w usługach licznych nowopowstałych dworów książęcych nie tworzy dzieł wielkich treścią, lecz dąży przedewszystkiem do wywołania chwilowego wrażenia (efektu). Taki kierunek stał się przyczyną rozmiłowania się we wszystkiem, co potężne, namiętne i olbrzymie. Dwa ogniska sztuki hellenistycznego okresu powstały na wyspie Rodos i w Pergamum w Małej Azyi. Na czele rodyjskiej szkoły stał Chares, uczeń Lizyppa, twórca olbrzymiego spiżowego posągu boga słońca Heliosa, znanego w dziejach sztuki pod nazwą Kolosu rodyjskiego. Już w kilka lat po ustawieniu go zniszczyła burza morska ów największy pomnik rzeźby starożytnej. Szkoła rosyjska stworzyła dwie słynne grupy starożytne: Laokoona i tak zwanego byka farnezyjskiego. Laokoon (w muzeum Watykańskiem i Ufficyach florenckich) był wspólnem dziełem trzech artystów Agezandrosa, Atenodorosa i Polidorosa. Już w starożytności podziwiano tę grupę jako niedoścignione arcydzieło; wielki mistrz sztuki XVI. wieku Michał Anioł nazywa je cudem sztuki; w roku 1506 odnaleziono tę grupę w termach Tytusa i ustawiono w Belwederze Watykańskim. W XVIII wieku wskutek naukowych rozpraw Winckelmanna i Lessinga stało się to dzieło przyczyną nowego rozbudzenia studyów nad sztuką starożytną. (Węże zesłane przez Apollina zabijają kapłana Laokoona i jego dwóch synów śmiertelnymi splotami).

Byk farnezyjski, znajdujący się w muzeum neapolitańskiem przedstawia podanie mityczne o Dirce przez swoich pasierbów przywiązanej do rogów rozjuszonego byka. Wspaniała ta grupa jest dziełem Apolloniusa i Tauriskusa z Trallesu w Lidyi; w r. 1546 za panowania papieża Pawła III znaleziono ją w termach Caracallii, później książęta farnezyjscy zabrali ją do Neapolu.

Do Dzieł Pergameńskiej szkoły należą liczne posągi przedstawiające postacie Gallówa pochodzące ze skarbów króla Attalosa pergameńskiego, który stoczywszy zwycięską wojnę z Gallami ofiarował te posągi Akropolis ateńskiemu. Później przewieziono je do Italii i są tam rozprószone po rozmaitych muzeach (najwięcej w Neapolu). Słynny jest Gal umierający w Muzeum kapitolińskiem w Rzymie, dalej Gal w willi Ludovisi, który osaczony przez nieprzyjaciół zabija najpierw swą żonę a potem siebie.

Do hellenistycznej epoki wreszcie należy jeden z najpiękniejszych posągów starożytnych Apollo Belwederski w muzeum Watykańskiem. Według podania miał Apollo osobiście odpędzić napad Gallów na świątynię Delficką w roku 278 przed Chr, Na tę pamiątkę powstał brązowy posąg Apollina trzymającego egis (symbol burzy) w wyciągniętej lewej ręce. Wspaniała kopia marmurowa, znaleziona przy odkopaniu złotego domu Nerona w Rzymie w XVI wieku została umieszczona w części muzeum Watykańskiego, zwanego Belwederem, skąd powstała nazwa posągu.