Ostatnio oglądane
Zaloguj się aby zobaczyć listę pozycji
Ulubione
Zaloguj się aby zobaczyć listę pozycji
Wschód starożytny
1. Chiny i Japonia.
Chiny. Cywilizacya Chin sięga czasów bardzo odległych, niewątpliwą też jest rzeczą, iż żaden z żyjących obecnie narodów, nie może się poszczycić tak prastarą sztuką. Szkoda tylko, że sztuka ta dalej się nie rozwijała raz stanąwszy na pewnej, dość nizkiej wyżynie. W odlewaniu, cyzelowaniu i przyozdabianiu metali, w emalii, w fabrykacyi porcelany i jedwabiu doszli Chińczycy już od dawien dawna do tej samej doskonałości, jaką jeszcze dzisiaj u nich podziwiamy. Budownictwo ma cechy dziecinne. Większe budowle, wieże powstały przez warstwowe układanie teras, jedna na drugiej o coraz zmniejszającej się powierzchni. Świątynie (pagody) są małe, otoczone rzędami słupów, a dachy mają nakryte lśniącą dachówką. Ściany wież wykładano różnobarwną porcelaną, lub jaskrawo, lakierowanem drzewem. Domy mieszkalne o fantastycznych, powyginanych dachach przypominają namiot i chatę. Posągi bóstw mają twarze potworne, a mniejsze rzeźby i malarstwo figuralne naśladują z karykaturalną dokładnością naturę. Natomiast są Chińczycy mistrzami w płaskich dekoracyach. Zarówno płyty do wykładania murów, lak do pokrywania drzewa, malowanie emaliowe, jak i tkaniny odznaczają się niezwykle harmonijnem dobraniem tonów. Najwyższy rozkwit sztuki chińskiej przypadał na nasz wiek odrodzenia.
Japonia. Sztukę japońską poznała Europa dopiero w XVI wieku. Początkowo zwracano jednak uwagę głównie na porcelanę. Dopiero gdy w r. 1853 kraj otwarł się dla obcych, poznano w Japończykach lud o wielkich zdolnościach artystycznych, o niezwykłym darze obserwacyi i wysoko rozwiniętej twórczości. Posiadają oni sobie właściwy sposób malowania dekoracyjnego; kładą nacisk na te zarysy postaci i przedmiotu, w których objawia się ich charakter, natomiast nie dbają zupełnie o wykończenie szczegółów, o cieniowanie. Sposób ten wywołał nawet przewrót w ornamentyce europejskiej. W sztukach pięknych, których wyuczyli się od Koreańczyków i Chińczyków mniej więcej w VI wieku po Chrystusie przeszli nawet Jakończycy swoich mistrzów. W zakresie fabrykacyi porcelany, w malowaniu na porcelanie, emalią i na lace, w odlewach bronzowych są ich prace bardziej wykończone. Akwarele, drzeworyty noszą piętno poezyi, tchną artystycznem pojmowaniem przyrody, świadczą o znajomości zasad perspektywy linearnej i powietrznej. Złoty okres sztuki japońskiej przypada na wiek XV i XVI. Najsłynniejszym malarzem japońskim z nowszych czasów był Hokusai, który żył i działał w pierwszej połowie XIX-go stulecia.
2. Indye.
W bogato uposażonej przez przyrodę krainie nad Gangesem pojawiło się około r. 2000 przed Chrystusem aryjskie plemię Indusów lub Hindusów i zawładnęło wkrótce całym półwyspem, który od niego wziął swą nazwę. Początkowo czcili Indusowie przyrodę, następnie rozszerzyła się cześć boga Brahmy, czyli t. zw. bramanizm, w końcu około r. 250 przed Chrystusem stał się panującą religią buddaizm. Najstarsze zabytki sztuki indyjskiej odkryte dotychczas, przeważnie na początku XIX stulecia sięgają co najwyżej swymi początkami czwartego lub piątego wieku przed Chrystusem. Cała sztuka indyjska stała głównie na usługach religii, to też najważniejszą rolę odgrywają w niej świątynie jaskiniowe kute w litej skale. Początek dały im groty (viharas) buddyjskich pustelników; mianowicie rozszerzono naturalne jaskinie, podpierano słupami i połączono przejściami nieraz na wysokości kilku pięter. Słupy w takich świątyniach są bardzo grube, wypukłe w wyższej części żłobkowane i mają nagłówki zestawione z głów różnych zwierząt. Podstawy ich są mocne, czworoboczne. Najważniejsze i najliczniejsze świątynie jaskiniowe znajdują się na wyspach Elefanta i Salsetta koło Bombaju. We wsi Ellorze na północny wschód od Bombaju przerobiono całą górę z czerwonego granitu na wielką ilość kilko piętrowych świątyń. Z daleka wyglądają one jak swobodnie stojące budowle. Słupy i gzemsy grot są zbytkownie przyozdobione delikatnemi ornamentacyami. Najpiękniejsza ze świątyń nazywa się „kailasa“ (raj), a jest poświęcona bogu Siwa. Długości ma 123 m., szerokości 60 m., wieżę na 20 m. wysoką, zawiera wiele krużganków, a pochodzi z XI lub XII w. po Ch. Świątynie składały się zwykle z trzech naw, z których środkowa była najwyższa. Pułap bywa płaski, lub sklepiony.
Do dalszych rodzajów budownictwa indyjskiego należą stupy (pagórki), także zwane dagopami, a w mowie ludowej topami. Są to budowle kopulaste wzniesione na podstawie walcowatej, w których przechowują się relikwie Buddy, świętych kapłanów i królów. Stawiano je z kamienia, a brama jest nieraz zbudowana z rzeźbionych słoni. Nazwa pagoda (święty dom) oznacza natomiast wolno stojące świątynie zestawione z wielu podwórzy, budynków, otoczone murem najeżonym wieżami. Główne świątynie piętrzą się jakby piramidy z wielu ustępów stopni, a są przeładowane wszelakiemi ozdobami, słupami.
Rzeźba stała u Indusów tylko na usługach budownictwa. Płaskorzeźby i wypukłorzeźby spotykane wszędzie na świątyniach mają niemal wyłącznie charakter religijny. Przeważają pozy siedzące lub wypoczywające. Zmysłu piękna trudno odmówić Indusom. W oddawaniu przyrody są plastyczni, ale gdy tylko uniosą się zbyt na skrzydłach wyobraźni tworzą rzeczy zanadto fantastyczne. Dla oznaczenia potęgi i wielkości bogów, powiększają im liczbę głów, rąk lub nóg (bóg Siwa ma n. p. 4-5 głów, a 8-10 ramion), lub dają głowy zwierząt jak lwa i słonia. Bardzo rozpowszechnionymi są też swobodnie wznoszące się do 13 m. wysokości słupy zwycięskie króla Assoki, które ten władca wzniósł na pamiątkę utrwalenia w państwie buddaizmu. Ich nagłówki przyozdobione płaskorzeźbą z planet i lotosów dźwigają lwa symbol Buddy.
3. Azya Zachodnia.
Babilon i Assyrya. Urodzajne międzyrzecze utworzone przez bliźniacze rzeki Eufrat i Tygrys uczyniły Babilon z dawien dawna spichlerzem zbożowym innych krajów. Wcześnie też mógł się rozwinąć przemysł, wyrób dywanów, wszelakich ozdób, naczyń i broni. Mieszkali tu Chaldejczycy czyli Babilończycy, a na północy utworzyli samoistne państwo Assyryjczycy. Pod względem artystycznym stanowią obydwa narody, Babilończycy i Assyryjczycy całość; sztuka assyryjska była dalszym ciągiem sztuki babilońskiej. Dobre wyobrażenie o wysokim stanie sztuki babilońskiej już około r. 2800 przed Chrystusem daje cały szereg rzeźb, znalezionych w miejscowości Tello. Należą do nich stojące lub siedzące figury z twardego kamienia, diorytu, nie znajdującego się w kraju. Głowa owinięta w rodzaj turbanu daje nam poznać w takim stopniu wysokie zdolności rzeźbiarskie twórcy, jak żadne inne późniejsze dzieło sztuki chaldejskiej. Stolicą Chaldei było miasto Babilon, Assyryi Niniwa. O cudach piękna Babilonu mówią księgi biblijne w opowiadaniu o budowie wieży Babel. Miasto to miało mierzyć według Herodota 90 km. obwodu, a otaczały je zewsząd potężne mury, wały i baszty. Świątynia Baala w Babilonie dzisiaj zwana Birs Nimrud t. zn. wieża Nemroda, zbudowana w kształcie ośmiu teras stopniowych, wysoka na 188 m. przewyższa nawet największe piramidy egipskie. Również sławne były „wiszące ogrody Seramidy“ łączące się z pałacami królewskiemi, zbudowane przez Nabuchodonozora dla jego żony. Ze wszystkich tych budowli pozostały dzisiaj tylko gruzy, z pośród których dadzą się rozróżnić resztki świątyni Baala i pałacu Nabuchodonozora (około 600 lat przed Chrystusem). Przyczyną, dla której uległy szybkiemu zniszczeniu tak olbrzymie gmachy, był materyał użyty do budowy. Posługiwano się mianowicie cegłami suszonemi na słońcu, a spoidłem była żywica ziemna.
U Assyryjczyków spotykamy dopiero w VIII wieku po Chrystusie rozwój sztuki, pewność władania dłutem w wiernem oddaniu kształtu ciała zwierzęcego.
Poznanie większej ilości assyryjskich zabytków budowlanych zawdzięczamy pracom uczonych (Francuzów Botty, Placa i Anglika Layarda). Oni to odkopali resztki pałaców we wsiach Korsabad, Kujundżik i Nimrud będące prawdopodobnie ruinami miasta Niniwy. Pałace królewskie składały się z wielu budynków o większych i mniejszych komnatach otaczających obszerne podwórza. Pokoje miały sklepienia beczkowe lub kopulaste, a ściany pokryte płaskorzeźbami z alabastru, przedstawiającemi sceny z życia władców. U wnijścia stali zazwyczaj 2 olbrzymi strażnicy w postaci skrzydlatych wołów o twarzy ludzkiej. Odkryto też w Korsabadzie półkoliste portale, pokryte cegłami o barwnej polewie.
Główną ozdobę budowli stanowiła rzeźba i malowanie na cegłach. Na ornamenta zewnętrzne, jak naprzykład na portale służyła rzeźba o silnem modelowaniu, wewnątrz tworzyły płyty z płaskorzeźbą długie fryzy. Kiedy przyozdabianie płytami alabastrowemi nie wystarczyło, posługiwali się Babilończycy i Assyryjczycy cegłami o barwnej polewie. Assyryjczycy znali zresztą sztukę malowania na murze i technikę robienia mozaik. Z cegieł o barwnej polewie składano ornamentalne wzory w formie rozet, palmet, lotosów; często zaś przedstawiano zwierzęta lub ludzi. Tło bywało niemal zawsze niebieskie, rzadko białe i żółte a przez białe lub czarne brzegi dekoracyi wywoływało kontrast, harmonizujący przecież z ogólną grą barw. Rzeźba assyryjska była skrępowana ściśle określonemi regułami. Świadczy o tem fałszywe umieszczanie nóg, pleców i oczu przy odwróconej na bok głowie, brak wyrazu twarzom. Natomiast byli Assyryjczycy mistrzami w przedstawianiu zwierząt i roślin. Wielką zręczność okazali też w drobnym przemyśle artystycznym.
Persya. Potężne państwo perskie cieszyło się krótkotrwałym rozkwitem. Walka z Grecyą wstrząsnęła tym olbrzymem, niezwykły zbytek osłabił siły narodu, a cios śmiertelny zadał mu Aleksander Wielki. Resztki pozostałe ze stolic władców perskich jak Ekbatana, Pasargady, Persepolis, i Suza świadczą, iż Persowie umieli obce style łączyć w oryginalną całość. Pałace budowane w kształcie teras zdradzają wpływy babilońsko-assyryjskie, słupy i ozdoby nad portalami greckie i egipskie. Z pował i ścian górnych nie pozostały żadne ślady; widocznie były budowane z drzewa (cedru i cyprysu). Najlepszem świadectwem minionej świetności są rozległe ruiny pałacu w Persepolis zbudowanego przez Daryusza I., zwanego pałacem „40 słupów“. Zachowały się z niego fundamenta i ogromne schody prowadzące na taras. Wspaniałości miasta Persepolis nie ustępy wała wcale Suza, co stwierdzają wykopaliska Francuza Dieulafoy. We wszystkich budowlach bywały zastosowywane najczęściej słupy, gdyż perska kraina posiadała pod dostatkiem pięknego marmuru. Słup perski miał stopę trójdzielną, dzwonowatą. Trzon był żłobkowany, zwężający się ku górze. Górną część słupa, kończącą go, tworzyła szeroka głowica czyli kapitel (z rzymskiego „caput“ głowa) zbudowana z głów i części korpusu 2 jednorożców. Innego rodzaju słupy miały jeszcze głowicę przyozdobioną ślimacznicami czyli wolutami i podwójnym kielichem z nawłóczką pereł. Architektoniczne formy używane do fasad grobów królewskich kutych w skałach były naśladownictwem stylu greckiego z Azyi Mniejszej. Dowodem jest trójdzielna, krzyżowa fasada grobu Daryusza, wykuta wysoko nad ziemią w skale. W środkowej jej części widzimy pośród 4 słupów ślepe podwoje, uwieńczone wysokiemi gzymsowinami, prawdziwe wejście do grobu było starannie ukryte.
Płaskorzeźby zdobiące pozostałe ruiny, przedstawiają kroczące lwy i wojowników, walczące zwierzęta, mężów skrzydlatych, lub woły o głowach ludzkich. Wogóle są one naturalniejsze, w ruchach swobodniejsze i więcej ożywione, niż płaskorzeźby assyryjskie. Należy nadmienić, że Persowie pociągali płaskorzeźby barwami, podobnie jak Assyryjczycy.
Fenicya. Azya mniejsza. Ruchliwy lud Fenicyan, mieszkający na wybrzeżu śródziemnomorskiem w Azyi zachodniej przyczynił się bardzo skutkiem prowadzenia rozległego handlu do zbliżenia ludów mieszkających nad morzem Śródziemnem i był ich naturalnym pośrednikiem w wymianie cywilizacyi artystycznej. Szczególnie ważną rolę odegrała pod tym względem wyspa Cypr, zbliżona do 3 części świata, gdzie krzyżowały się wpływy egipskie, assyryjskie, później greckie. To też na niej znajduje się najwięcej zabytków fenickich. Sztuce Fenicyan brakowało przedewszystkiem oryginalności. Była pochodną, żyła wspomnieniami i naśladownictwem Egiptu, Babilonu i Assyryi. Wynalezienie purpury pozwoliło Fenicyanom wsławić się tkaninami; udoskonalili nadto garncarstwo, złotnictwo i fabrykacyę szkła. Stawiając ogromne budowle z ciosów dbali więcej o ich pożytek, niż artystyczne wykończenie. Przy pomocy fenickich budowniczych wybudował też król Salomon świątynię w Jerozolimie i pałac na górze Syon, ale z tych budowli nie doszły do naszych czasów żadne szczątki.
To samo znaczenie co Fenicyanom, należy przyznać pod względem cywilizacyjnym ludom Syryi i Azyi Mniejszej, na które oddziaływał Egipt i Assyrya. Wprawdzie nie znamy dostatecznie całej artystycznej spuścizny tych narodów, ale to co znamy, zdradza rzadko większą samodzielność. W Lydii, Frygii i Lycyi zachowały się liczne grobowce. Frygijskie pochodzące z VI w. przed Chrystusem były wyłącznie kute w skałach. W Licyi spotykamy 3 typy grobów: a) Wysokie, wolno stojące sarkofagi o dachach szczytowych, przyozdobione rzeźbami, b) budowle w kształcie wież z komorą grobową umieszczoną w górze i c) groby kute w skałach o rzeźbionych fasadach, naśladujące wiernie budynek z drzewa. Wszystkie typy pochodzą przeważnie z IV-go stulecia przed Chrystusem, późniejsze wskazują na wpływ dojrzałej sztuki greckiej.
4. Egipt.
Najstarszy przykład wysoko wykształconej sztuki znajdujemy w Egipcie. Jej dzieje dadzą się podzielić łącznie z dziejami politycznemi na 4 główne okresy: a) Pierwszy okres trwał od panowania założyciela pierwszej dynastyi Menesa, aż do wygaśnięcia dziesiątej dynastyi, b) drugi okres obejmuje panowanie jedenastej dynastyi i semickiego ludu koczowniczego Hyksosów, c) trzeci przypada na t. zw. nowe państwo, które uwolniwszy się od najeźdźców-pasterzy doszło do szczytu potęgi, ale też wnet uległo nawale perskiej i zostało wreszcie wcielone do monarchii Aleksandra W., d) w czwartym okresie panowali nad Egiptem, Macedończycy, Grecy i Rzymianie, a gdy za cesarza Teodozyusza religia chrześcijańska stała się w r. 381 po Chrystusie państwową, zamknęły się dzieje i kultura starożytnego Egiptu. Ponieważ Egipcyanie liczyli czas według dynastyi, a nie wiemy na pewno, czy dynastye następowały bezpośrednio po sobie, czy niektóre rządziły współcześnie, trudno bardzo jest oznaczyć czas trwania poszczególnych okresów. W każdym razie można twierdzić, że Egipt posiadał najmniej przez 3-4000 lat tę samą religię, język, pismo i sztukę, która mimo obcych wpływów zachowała zawsze swój wybitny, jednolity charakter narodowy.
Okres pierwszy. Faraon Menes założył miasto Memfis w dolnym Egipcie na południe od Kairu, a że w okolicy zachowały się najstarsze zabytki sztuki egipskiej w formie piramid, można ten okres nazwać memfickim lub okresem piramid. Styl budowlany Egipcyan najlepiej badać na grobowcach i świątyniach. Pierwsze z nich należą do najstarszych, a staranność wykończenia wynikła z wiary Egipcyan w nieśmiertelność duszy. Już ciała zmarłych chroniono od zepsucia balsamowaniem (mumie), by zaś dusza żyła i połączyła się z ciałem musiało miejsce spoczynku być „wiecznym domem". Groby tworzyły istne miasta zmarłych; biednym wystarczały doły w piasku, bogatym wznoszono wieże, prostokątne komory kamienne z arabska zwane mastabami, dla królów zaś olbrzymie piramidy. Prawdopodobnie każdy władca kazał po wstąpieniu na tron budować mastabę, którą następnie co roku okładano warstwą cegieł, tak że liczba tych warstw może poniekąd dać ilość lat panowania króla. Po śmierci Faraona umieszczano spiczaste zakończenie, a całość okładano ciosami. Typową formą były 4 płaszczyzny nachylone pod 47°, a spoczywające na kwadratowej podstawie. Za najstarszy zabytek budowlany Egiptu, uchodzi piramida ustępowa w Sakkarah, złożona z 6 pięter, każde przecięciowo o pół metra niższe i 2 metry węższe; najniższe mierzy 11,5 m. wysokości najwyższe 9 m. Na polach wsi Gizeh wznoszą się piramidy: króla Chufu czyli Cheopsa długa na 227 metrów, a 137 m. wysoka, Chafry, brata Cheopsa na 210 m. długa, a 136 m. wysoka, Menkaura mierząca 108 m. długości i 62 m. wysokości, wreszcie sfinks, leżąca postać mężczyzny wykuta w skale o ludzkiej głowie, a ciele lwa, obecnie aż po grzbiet zasypana piaskiem pustynnym.
Wewnętrzne ściany mastab przyozdabiano hieroglifami i obrazami. Jak świadczą niedokończone prace, rzucano malowidła lubryką, potem wykonywano w płaskorzeźbie, wreszcie pociągano barwami. Obok płaskorzeźb i malowideł świadczą większe i mniejsze rzeźby z kamienia i drzewa z najdawniejszych czasów o bystrej obserwacyi natury. Największej staranności dokładano do wiernego oddania rysów twarzy, nie troszcząc się zbytnio o podobną dokładność w wykończeniu innych części ciała. Posągi władców wykonywano ze sztywną i surową powagą. Najlepszym dowodem, że wysoko musiała być cenioną rzeźba egipska już w dawnych czasach, jest podziw, z jakim wyrażali się Arabowie o modelowaniu głowy sfinksa, dzisiaj niestety zniszczonej. Należy pamiętać, że obok głów ludzkich i to męzkich, nigdy kobiecych, dawano sfinksom głowy baranów.
Okres drugi czyli tebański. Około r. 2400 przed Chrystusem przeniesiono stolicę państwa do Teb, do górnego Egiptu. Głównymi zabytkami drugiego okresu są skalne groby, szczątki labiryntu pod Fajum (niedaleko Kairu), obeliski w Heliopolis (na północ od Kairu) i rzeźby w Tanis. Słupy miały żłobkowania powstałe stąd, że z trzonu wystrzela razem snop gałęzi trzcin lub lotosu przepasanych poprzeczną wstążką; głowica ma kształt pączku lotosu. Z labiryntu zbudowanego przez króla Amenemhę III (Merysa z XII dynastyi) nie wiele do dziś dnia szczątków się zachowało, a przeznaczenie samego budynku także nie jest dokładnie znane. Obeliski były to ogromne słupy o kwadratowym przekroju, które ku szczytowi zwężały się i kończyły ściętą piramidą. Z Heliopolis pochodzi obelisk lateraneński w Rzymie mający około 32 m. wysokości; inne znajdują się obecnie w Londynie, Paryżu, Konstantynopolu i Nowym Yorku. Rzeźby drugiego okresu nie mają już owego realizmu, żywotności naturalistycznej, o której była poprzednio mowa, owszem są skrępowane pewnymi przepisami.
Okres trzeci czyli Ramzesów. Za panowania czterech pierwszych dynastyj państwa nowo-egipskiego doszedł Egipt do szczytu politycznej potęgi. Ramzes II zwany Wielkim i Ramzes III kazali powznosić w Tebach olbrzymie budowle, których ruiny wypełniają dzisiaj wsie Luksor, Karnak, Medinet - Habu i Edfu. W Luksorze znajduje się świątynia Ammona z 2 obeliskami, z których jeden zabrano do Paryża, w Karnaku również świątynia Ammona i pałac, największy budynek tego rodzaju. Medinet-Habu słynie ze świątyni Ramzesa Wielkiego i olbrzymiej siedzącej figury, która uchodziła za rzekomy kolos Memmona i miała przy wschodzie słońca wydawać jakieś dźwięki, stąd też Grecy nazywali ją posągiem syna jutrzenki. W Edfu zachowała się dobrze piękna świątynia z późniejszych czasów i liczne groby królów. Zarys świątyni egipskiej przedstawiał się mniej więcej w następujący sposób: Miejsce święte było zawsze otoczone murami, a prowadziła doń zwykle droga pomiędzy 2 szeregami sfinksów. Główne wejście tworzył portal pomiędzy dwoma pylonami czyli bramami podobnemi do wież o stosunkowo niewielkiem zagłębieniu. Zarówno portal jak i pochyłe ściany pylonów zdobiły malowidła i hieroglify. Podczas uroczystości przyozdabiano pylony chorągwiami. Procesye szły przez ulicę utworzoną z obelisków lub sfinksów ku portalowi, a stąd na dziedziniec, z którym łączyły się wsparte na słupach komnaty, coraz niższe i węższe i mniej oświetlone, każda następna dostępna tylko dla wtajemniczonych. Sam przybytek bóstwa był mały, częstokroć wyciosany z jednego kamienia, pogrążony w półcieniu, a wchodził doń tylko starszy kapłan. Słupy w tym okresie odznaczały się wielką rozmaitością. Dadzą się tu rozróżnić 2 typy: 1. Trzon zwężający się ku górze lub lekko wzdęty naśladuje żłobkowaniami wiązkę papyrusów, albo jest u dołu pomalowany liśćmi sitowia, a wyżej pokryty obrazami i hieroglifami, głowica w kształcie pączków również przyozdobiona wieńcem liści i bruzdami. 2. Wzdęty trzon spoczywa na podstawie i jest pomalowany, dzwonkowaty kapitel także pomalowany lub składa się z liści papyrusów i palm. W trzecim okresie zaczęła rzeźba chylić się ku upadkowi, głównie z powodu wznoszenia olbrzymich posągów władców z twardego materyału jak granit i syenit. Sztuka stała się rzemiosłem wykonywanem według stałych reguł. Bóstwa przedstawiano o ludzkiem ciele z głową zwierzęcą w myśl wiary ludu o wcielaniu się bóstw w zwierzęta. W płaskorzeźbie i malarstwie panował jeszcze ciągle zwyczaj umieszczania głowy i członków ciała w pozycyi bocznej, a kadłuba we frontowej. Malowidła ścienne uzmysławiały całe życie narodu i bohaterskie czyny królów, przewyższających rozmiarami poddanych i nieprzyjaciół.
Okres czwarty Ptolomeuszów, Panowanie następnych dynastyj i Persów nie przyczyniło się niczem do rozwoju sztuki egipskiej. Nowe życie wpłynęło do niej dopiero ze wstąpieniem na tron Ptolomeusza I około r. 323. Obcy władcy przyjęli egipski kult religijny i starali się utrzymać czystość rodzinnego stylu, ale ten uległ mimowoli różnym przemianom. Nowe budowle zaćmiły co prawda swą świetnością dawniejsze, lecz równocześnie zatraciły wielkość polegającą na prostocie i surowości form. W architekturze spotykamy nowe głowice, przyozdobione na 4 rogach głową bogini Hator. Ważniejsze zabytki z tej epoki skupiają się na wyspach leżących w pobliżu pierwszej katarakty Nilu t. j. na File, gdzie znajduje się świątynia Izydy, i na Elefantine, pod Denderah (świątynia bogini Hator bez dziedzińca).
W sztuce stosowanej doszli Egipcyanie do artyzmu techniki, o czem świadczą tkaniny, sprzęty złocone, emaliowane, inkrustowane kością słoniową, broń, naczynia z kamienia, szkła lub gliny, wyroby złotnicze, rznięte kamienie do pierścieni i sygnetów, amulety. Ornamentacya polegała na linearnych zdobinach, liściach, hieroglifach i t. p. Bardzo często spotykamy w ozdobach żuka (skarabeusza), symbol obfitości.