Przedmowa

Sprawy narodowe i powszechne, z wojennej doby rewolucyjnej i napoleońskiej, przedstawiają wiele analogii do spraw równorzędnych, z przeżywanej obecnie światowej doby wojennej. Nie może być inaczej. Z pokrewnych przesileń i zagadnień pokrewne płyną w skazania. 

Tembardziej jednak zastrzedz należy, że ofiarowana tu wykładnia dziejów tamtoczesnych powstała zgoła niezawiśle od wypadków bieżących, bez żadnego do nich przystosowania, nałamania przeszłości. Powstała w jedynie dopuszczalnym naukowo, jedynie też pożytecznym politycznie, sposobie czysto przedmiotowym. Dzieło to w całości obmyślone, w połowie zaś, t. j. aż do historyi 1805 r. włącznie, napisane zostało przed lipcem 1914 r. Spóźnione z powodu wojny, ukazuje się teraz w brzmieniu niezmienionem, prócz stylowych w druku poprawek. 

Z ogólnego tego zastrzeżenia wynika jedno poszczególne. Są tu, zwłaszcza w tej księdze wstępnej, gorzkie nieraz wypomnienia opacznej w rzeczach polskich polityki francuskiej. Nakreślone w pokojowym czasie, wobec Francyi szczęśliwej, nie mogą one być źle zrozumiane w obliczu krwawiącej. Naród polski, który właśnie w tym okresie rewolucyjno-napoleońskim krwawił pospołu z Francyą, pomimo wszelkich porachunków dziejowych, nie przestał odtąd widzieć w niej, w szczęściu a tem bardziej w nieszczęściu, wielkiej przodownicy świata nowożytnego i szczytnych wszechludzkich ideałów postępu, ładu, praw ai wolności. 

Już w ciągu wojny ukazało się sporo nowych przyczynków naukowych z dziedziny napoleońskiej. Pełne ich spożytkowanie było technicznie dość utrudnione, nawet mimo pobytu piszącego w neutralnej Szwajcaryi. Ile się tylko dało, najświeższa ta literatura źródłowa uwzględniona została w przypisach.

A.

Warszawa, kwiecień 1918.