OŚWIETLENIE WYSTAW WSPÓŁCZESNYCH

Technika świetlna wystaw współczesnych odbiegła daleko od dawnych wzorów, uległa Przeobrażeniom zasadniczym. Zamiast dawnych małych, żółtych żarówek o drżącym druciku węglowym, czy lampjonów zjawiło się oświetlenie pełne, białe, snop światła. Punkt i linję świetlną zastąpiono płaszczyzną, szerokim wachlarzem, snopem z potężnego reflektora. Podstawą oświetlenia wystawy stał się zatem reflektor i lampa rtęciowa, dająca pełną, choć miękką linję i płaszczyznę świetlną. Tak więc pierwszem założeniem nowoczesnej techniki wystawowej jest bogactwo światła znaczne rozszerzenie „horyzontu" świetlnego. Drugim elementem oświetlenia wystaw jest szerokie użycie kolorystyki, zgodne zresztą z ogólnym prądem wszechstronnego zastosowania kolorystyki w dzisiejszym życiu. Gra kolorów, przebogaty przepych wszystkich elementów tęczy spełniają podniosłą rolę w służbie techniki wystawowej. Przy rozważaniu zagadnień techniki świetlnej wystaw współczesnych mamy 3 zasadnicze grupy problemów: 1) oświetlanie zewnętrzne gmachów i pawilonów; 2) oświetlanie wewnętrzne stoisk i objektów wystawowych; 3) oświetlanie arteryj komunikacyjnych wystawy i objektów wyłącznie dekoracyjnych, jak ulic i placów wystawowych, fontann, klombów itp. 1) w oświetleniu zewnętrznem gmachów stosuje się oświetlanie bezpośrednie ścian specjalnemi reflektorami. Uzyskuje się w ten sposób oświetlenie płaszczyzn fasad od góry do dołu. Pozatem oświetla się gmachy dużymi reflektorami, dyskretnie ukrytymi, co daje nadzwyczajny efekt równomiernego i miękkiego światła. W ten sposób postępowano np. w Kolonji w oświetlaniu katedry i fasad budynków na drugim brzegu Renu. Osobliwości architektoniczne stają się widoczne tylko w tem oświetleniu, rzucając się jaskrawo w oczy. Ten sam system oświetlania zastosowano na wystawie kultury współczesnej w Bernie przy oświetlaniu środkowej rotundy, oblanej wieczorem mlecznem światłem z kilkudziesięciu reflektorów, Odrębności konstrukcyjne budynków są tą drogą podkreślone i uwypuklone. Inny sposób oświetlania budynków stanowi prześwietlanie ich od wewnątrz reflektorami z szerokiem zastosowaniem kolorystyki. Uzyskuje się tą drogą bajeczną wprost grę kolorów, niesłychanie efektowną nawet dla skromnych pawilonów. 2) Stoiska na wystawach współczesnych oświetla się rzęsiście i pomysłowo. Dla uzyskania większego efektu kontrastowych światłocieni przyciemnia się pewne partje, lub też wogóle zamyka się zupełnie dopływ światła dziennego do stoiska. Światło daje się wtedy wewnątrz stoiska: rurki świetlne, reflektory i większe lampy z lustrzanemi reflektorami. Napisy i linje na wykresach oświetla się rurkami, napełnionemi rozrzedzonym gazem, co daje przepiękną fluoroscencję w kolorach: czerwonym, niebieskim i zielonym (neon), jakoteż srebrnym i złotym (helium). Rurki te bądźto mają kształt liter i krzywych linij na wykresach, bądźteż prostolinijnie znaczą kontury części architektonicznej. Używanie świecących wykresów i map daje niezapomniane wrażenie artystyczne i znakomicie utrwala zrozumienie i zapamiętanie przedstawionych danych: z suchych liczb czyni miłe dla oka obrazy, grające światłem i kolorystyką. Na wystawie w Dreźnie („Die technische Stadt“) pokazano np. w ten sposób niezwykle efektowne modele zakładów elektrycznych wysokiego napięcia. Stoisko było oświetlone tylko świecącemi wykresami, modelami, rurkami gazowymi przedstawiającymi kolorem kierunek prądu, jego rodzaj (stały czy zmienny) i t. p. Podobnie na tej wystawie ulica bazarowa była oświetlona wyłącznie oknami wystawowemi, reflektorami świetlnemi; były to naprawdę wzory nowoczesnej reklamy świetlnej. 3) Oświetlenie ulic i placów jest wobec oświetlania gmachów, przeważnie w sposób miły dla oka przytłumione, niekiedy nawet niedostatecznie. Armatury świetlne, ostatnie słowo techniki świetlnej w tej dziedzinie, harmonizują z ogólnym kierunkiem: świecące mleczne kule, na prostych słupach żelaznych. Na Wystawie w Kolonji ulica bazarowa, prowadząca do parku rozrywkowego (wesołego miasteczka) oświetlona jest cylindrycznymi kloszami mlecznymi, osadzonymi na prostych, wysokich słupach. Słupy powiązane są niesymetrycznie poprzecznemi girlandami mlecznych żarówek; wygląda to bardzo efektownie. Wyłącznie dla celów dekoracyjnych służą fontanny świetlne. Na wystawie w Kolonji wielka fontanna ma formę klosza, świecącego naprzemian w czterech kolorach. Przy dźwiękach muzyki jest ta symfonja muzyczno-świetlna wspaniałą atrakcją i daje z perspektywy wprost czarujący obraz. Nic dziwnego, że przyciąga tłumy. Woda perli się spadając w zmiennych barwach. Z odległości wygląda ta fontanna jak kolorowa, kloszowa mgła. Również celom wyłącznie dekoracyjnym służy oświetlenie wież. Na wystawie w Bernie wielka środkowa wieża targów berneńskich posiada na górnej platformie ogromnych rozmiarów latarnię obrotową, rzucającą kolorowe snopy światła w mroczną dal, dopełniając w ten sposób efektownego obrazu całości. 

Wystawy współczesne dają wieczorem niezapomniane efekty świetlne. Wystawy i miasta wystawowe, przedstawiają jedno morze blasków, toną w poświatach tęczowych. Widoki te są naprawdę uderzająco piękne, szczególnie z wzgórz okolicznych. Sprawiają wrażenie bajecznego miasta, przeźroczystego, mieniącego się kolorami wyśnionemi z fantazji. Obraz ten uzupełniają iluminacje okazałych gmachów miasta. Błyszczą szczyty wież i katedr, zarysowują się kształty architektoniczne - wszystko tonie w świetle.

Syntetyzując tę parę uwag, stwierdzić należy, że symfonje świetlne dają nieograniczone możliwości efektów dekoracyjnych i artystycznych, jak również ekspresji żywej, barwnej i pięknej. Dają one wystawcom piękno i życie, a praktycznie biorąc przedłużają czas „użyteczny” wystawy w ciągu doby, gdyż w mrokach wieczornych dają wystawie wspaniałą siłę atrakcyjną, siłę efektów świetlnych, kojących nerwy napięte człowieka współczesnego. 

Architekt Stefan Sawicki.