KOLORYSTYKA W NOWOCZESNEJ TECHNICE WYSTAWOWEJ

Ze względów na aktualność urządzania wystaw zamieszczamy 2 przedruki z „Echa".

Kolor przestał być w współczesnem życiu wyłącznie wyrazem ekspresji artystycznej, środkiem sztuki malarskiej czy dekoracyjnej. Stał się również sposobem wyrażania pewnych myśli, pewnych danych, określonych umownych. Współczesne bowiem życie społeczne tak bardzo skomplikowane, wymaga rozbudowy środków komunikowania wzajemnego pewnych myśli, wyrażania liczb, kierunków i innych pojęć kilku zmysłami równocześnie. „Przemawianie" tylko za pomocą zmysłu słuchowego, sygnałów dźwiękowych stało się niewystarczające. Okazała się potrzeba przemawiania i zmysłem wzroku: kolorystyką. Skala ekspresji kolorystyką jest ogromnie szeroką: cała gama kolorów tęczy i niezliczone ich kombinacje dają niezmierne bogactwo sposobów i nieograniczone możliwości wyrażania myśli. Tak więc obok skromnej, bezkolorowej ekspresji, będącej z dawna w użyciu: czarny druk na białem tle zjawia się kolorystyką wielobarwną. Zasadniczą korzyścią zastosowania kolorystyki jest jak wspomniałem: teoretycznie biorąc, nieograniczona możność kombinacji, przebogata gama kolorystyki. Praktycznie biorąc możliwości kombinacji kolorów są nieco węższe. Kolorów zasadniczych jest 7; zbyt bujne kombinacje są nużące, a w końcu nie odcinają się wyraźnie od siebie. Przeładowanie kolorystyką męczy wzrok i nie wywołuje już odpowiedniego wrażenia. 

Obok szerokiej skali możliwości ekspresji kolorystyka znakomicie upraszcza, ułatwia i propaguje wszelką systematykę. Stąd też tam, gdzie zachodzi bezwzględna potrzeba wprowadzenia w jak najszerszej mierze ładu, porządku, przestrzegania ścisłego pewnych zasad tam daje kolorystyka nieocenione korzyści. Czyż jest do Pomyślenia tablica rozdzielcza prądu elektrycznego o Wysokiem napięciu, w której nie byłyby pewne wyłączniki oznaczone czerwonemi, zielonemi lub niebieskiemi lampkami? Napis: "prąd o Wysokiem napięciu; dotknięcie grozi śmiercią" jest zawsze w czerwonym kolorze. Podobnie system sygnalizacji kolejowej jest oparty na szerokiem zastosowaniu kolorystyki. Systematyka zostaje przez wprowadzenie kolorystyki niejako zmechanizowana: punkt ciężkości całego procesu myślowego, przesuwa się na czysto mechaniczną percepcję wzrokową: np. zasada: niebieskie bilety parter, czerwone pierwsze piętro itd., wyklucza prawie, że zupełnie pomyłki publiczności. 

Trzecim wreszcie powodem wszechstronnego zastosowania kolorystyki w współczesnem życiu jest fakt, że kolorystyka będąc zasadniczym środkiem ekspresji artystycznej wprowadza do suchych danych: technicznych, statystycznych, wyrażających jakikolwiek fakt, element piękna, artyzmu, ożywienia "bawi oko“. Czyż nie jest znacznie piękniejsze wyrażenie w kolejnictwie „bezpieczeństwa" miłym kolorem zielonym, przypominającym beztroskie łąki, ciszę leśną, sielankę wiejską, a naodwrót myśl „stop" „stój!", „droga zamknięta", „ani kroku dalej“, kolorem czerwonym, kolorem ognia, niebezpieczeństwa? Te trzy zatem momenty: szeroka skala ekspresji, ułatwienie i zmechanizowanie systematyki i moment artystyczny przyczyniają się do olbrzymiego rozwoju kolorystyki w współczesnem życiu. Cała nowoczesna technika, reklama, biurowość, moda, grafika, publicystyka i t. d. jest pod znakiem kolorystyki. Ten wybitnie „kolorowy kierunek, cechujący współczesne życie, wyraził się również w technice wystawowej. Zastosowanie kolorystyki idzie tu w 2 kierunkach. Po pierwsze oddaje ona wielkie usługi w organizacji administracyjnej wystawy, w systematyce wystawców, rozgrupowaniu zwiedzających itd. Należą tu sygnały optyczne grup wystawowych, kolorystyka w drogowskazach, planach sytuacyjnych, napisach itd. N. p. rolnictwo będzie oznaczone typowym kolorem rolniczym: zielonym, maszyny i przemysł metalowy niebieskim, a więc dział maszyn rolniczych, będzie miał „barwę ochronną" zielononiebieską. Ta barwa będzie więc obowiązywać wszystkie napisy na słoikach (przynajmniej ich obramowanie), ulotki, legitymacje i t. d. Wyrażenie kolorem zasad systematyki wystawowej ułatwi znakomicie orjentację tak wystawców jak zwiedzających. Szczegóły jednak tego problemu są rzeczą wewnętrzną Dyrekcji Wystawy, stąd pominę je w niniejszem artykule. 

Drugim kierunkiem zastosowania kolorystyki w technice wystawowej są eksponaty. Wartości kolorów w ogólności nie trzeba omawiać: każdy z nas zna oddziaływanie ich na człowieka. Wprawdzie wystawa nie jest targiem, nie służy bowiem celom bezpośredniego zbytu, jednak jest jasnem, że najważniejszym motywem wystawiania dla wystawców, jest perspektywa powiększania zbytu swych wyrobów. Działanie kolorów jest więc uniwersalne: one przyciągają barwą i sprzedają; należy jednak określić cel, jaki powinny one spełniać w danej ekspresji, a następnie zapoznać się ze sposobem ich najlepszego użycia w układzie eksponatów. Ciekawych doświadczeń na tle wpływu kolorów na zbyt artykułów ogłaszanych dokonanych w Ameryce, kraju, który w dziedzinie zastosowania kolorystyki w technice współczesnego życia stoi najwyżej. Dom towarowy Wanamaker w Nev Yorku stwierdził, że katalogi barwne, ilustrowane przynoszą 15-30-krotne większe rezultaty, niż katalogi ilustrowane niekolorowo. Bezwzględną koniecznością jest szerokie zastosowanie kolorystyki gdy: 1) główna wartość eksponatu leży w jego kolorycie (meble, dywany, obrazy); 2) eksponowany towar ma silną konkurencję. Gdy stwierdziliśmy potrzebę zastosowania kolorystyki w technice wystawowej, wypada się zastanowić nad wyborem kolorów. Kwestje te są dziś tematem poważnych badań psychotechnicznych, zwłaszcza w Ameryce. Stąd można tu jedynie podać tylko kilka zasadniczych wytycznych przyjętych w Ameryce. 

Uznano powszechnie, że kolory użyte do eksponowania albo powinny tworzyć ze sobą silne kontrasty, albo też harmonizować. Właściwe eksponaty (towary i inne przedmioty) mające zwracać uwagę, powinny być przedstawione w kolorach zasadniczych (czerwony, zielony, niebieski, żółty) tło zaś powinno się składać z barw złożonych; kolory należy dobierać odpowiednio do rodzaju eksponatu lub wrażenia, które chcemy wywołać. Kolory czerwone, żółte i pomarańczowe są „kolorami ciepłymi", powinny być zatem używane dla eksponatów, służących dla zaspokojenia uczucia ciepła (piece, kaloryfery, futra). Kolor zielony jest kolorem zimnym, dlatego używa się go przy eksponowaniu towarów chłodzących (lodowni, napojów). Kolor niebieski zwłaszcza w połączeniu z białym wywołuje wrażenie „czystości" (kafle kuchenne, proszki do czyszczenia odkurzacze i t. d.) Kolor żółty używany jest do ekspozycji środków spożywczych szczególnie mających coś wspólnego z nabiałem (masło, tłuszcze, jaja i t. d.) Kolor żółty ma jednak wielu przeciwników, którzy twierdzą, że kolor ten jest nielubiany lub wręcz szkodliwy dla wzroku: kolor żółtej febry, żółtaczki, żółtej flagi, oznaki okrętów, posiadających zarazę na pokładzie. Użycie koloru jest także zależne od płci osób, dla których eksponaty są przeznaczone. Pracownia psychotechniczna Columbia University w Nev Yorku podaje następujący wybór kolorów według płci: 

Ulubionym kolorem mężczyzn jest kolor niebieski i fioletowy. Stąd eksponaty przeznaczone przeważnie dla mężczyzn powinny być o ile możności w kolorze niebieskim, dla kobiet w czerwonym, dla obu płci w czerwonym względnie fioletowym. Eksponat powinien o ile możności przystosować się do osób zwiedzających. 

W eksponatach o charakterze dydaktycznym: statystyki, wykresy, modele, daje kolorystyka ogromne bogactwo ekspresji. Eksponowanie suchych cyfr statystycznych, a nawet wykresów zarzucono zupełnie w nowoczesnej technice wystawowej. Rozmaite pojęcia i wielkości wyraża daleko lepiej bryła i barwa. W połączeniu zużyciem światła dla ekspresji wystawowej daje to kombinację kolorystyczno-świetlną, a więc równocześnie silne zaznaczenie pewnych danych, a przez efekty świetlne wrażenie artystyczne. Niepodobna wymienić tutaj wszystkich możliwych przykładów. Wystarczy zacytowanie przykładu z aktualnej wystawy prasowej "Pressa“ w Kolonji. Komunikacja między Europą i Ameryką jest przedstawiona przez modele wież radjowych: czerwono świecąca linja przedstawia radjotelefon, niebieska radjotelegraf, a zielono świecące węże oznaczają kable podmorskie. Również wszelkie dane statytystyczne są wyrażane przy pomocy kolorystyki: w tablicach lub bryłach kolorowo-świetlnych. We współczesnem życiu kolorystyka zajmuje coraz bardziej poczesne miejsce. Ten prąd jest, zdaje się, wyrazem coraz silniejszego piętna techniki na współczesnem życiu. Kolorystyka daje nieograniczone wprost możliwości ekspresji równocześnie: wyraźnej, wielostronnej i artystycznej. Przy projektowaniu dekoracyj wewnętrznych stoisk, jak również samych eksponatów, tak towarowych jak i dydaktyczno-statystycznych należy się jak najszerzej posługiwać kolorystyką. Da to niewątpliwie poważne korzyści wystawcom i podniesie poziom artystyczny Wystawy, a zwiedzającym dostarczy możliwie największej sumy wrażeń artystycznych. 

Stanisław Punicki.