KILKA UWAG O PRZEMYŚLE ARTYSTYCZNYM

WSPÓŁCZESNE życie szybkiem tempem zdąża w niewiadomym nam bliżej kierunku, kształtując nowe wartości społeczne, kulturalne i artystyczne. Przeżywanie doczesności odbywa się w silnem napięciu nerwów, w formie wprawdzie nie skrystalizowanej, opartej jednak na zasadzie zdobywania maximum wrażeń w minimum czasu. Do tej dewizy nagina się technika, przemysł, sztuka, a nawet i literatura. Zmieniają się wymagania estetyczne, zanika stara kultura niezrozumiała i niedostępna dla uczuć istot żyjących zdała od świata, opanowanego przez warstwy posiadające dobra duchowe i materjalne. Jesteśmy świadkami przemiany wartości i głęboko sięgających zmian twórczo-społecznych, które powołują do życia bierne dotąd masy, nie korzystające przedtem z wartości i pogody życia, jakie daje sztuka we wszelkich przejawach. Umysł ludzki wysilając się nad stworzeniem warunków znośnych dla fizycznego istnienia człowieka, stworzył udogodnienia komunikacyjne, urządzenia techniczne, lecz nie pomijał też nigdy duchowych potrzeb ludzkości, które dziś zaspokaja przedewszystkiem kino i radjo. 

Nie wiemy, jak daleko sięgną zdobycze techniki i w jakiej mierze nastąpi zaspokojenie wymagań estetycznych, możemy jednak stwierdzić wybitne oddziaływanie dotychczasowych wynalazków na masy, które jako nowy element cywilizacyjny wytworzą zapewne dalsze wymagania, prowadzące do jeszcze większych wysiłków. Proces przetwarzający istotę życia, odbywa się nadal pod znakiem motoru-silnika, pobudzającego wszelki ruch. – Jak ukształtują się losy sztuki i walory duchowe człowieka do maszyny i zmechanizowanego bytu, trudno jest dziś przewidzieć, albowiem w chwili przełomowej, jaką obecnie przeżywamy, niełatwo wytyczyć drogę, po której się potoczy życie artystyczne. Rozbieżne krytyki, sprzeczne głosy wybitnych teoretyków o zadaniach sztuki nowoczesnej, która według zdania G. Janneau, inspektora Beaux-Art, nie rodzi się z wysiłku artystów, tęskniących do nowej formy, ale jest rezultatem pracy inżynierów, stwierdzają fakt istnienia zamętu pojęć wynikłych z epoki czasu, nie mającego jeszcze zdecydowanego oblicza. Licząc się z rzeczywistością, słusznie ujmują sprawę ci artyści, którzy nie negują maszyny, jako czynnika współdziałającego w sztuce i budowie nieznanej przyszłości. Zrozumiałą jest tęsknota estety do pracy ręcznej, mającej urok bezpośredniej twórczości, niemniej jednak silny rozwój mechaniki, zastosowany do wyrobów dawniej mozolnie wytwarzanych przyczyni się również do powstania form nowych i szlachetnych, o ile doświadczenia technika złączą się z odpowiedniem wykształceniem artystycznem. Zakładanie szkół przemysłu artystycznego stało się koniecznością uznaną przez najwybitniejszych myślicieli i teoretyków sztuki, a wbrew niechęci tych, którzy według J. Desthieux, autora głośnej pracy pod tyt. »Qu’est-ce que 1’Art moderne«, pogardzili rzemiosłem i uważają się za ludzi namaszczonych, wyczuwających bezpośrednio istotę wszechrzeczy. Od siebie dodamy, że prawdziwa twórcza praca i dzieło sztuki nie wyłania się wyłącznie z natchnienia, ale przedewszystkiem ze znajomości rzemiosła, bez którego nie powstaje żaden twór artystyczny. Łatwiej nawet jest ukryć usterki majsterskie w natchnionych, a technicznie słabych obrazach, aniżeli w konstrukcji wymagającej oprócz estetycznego, także technicznego i technologicznego wykształcenia które nie pozwala nic schować poza nastrój, czy efekt.

Artysta-rzemieślnik musi mieć zatem duże wykształcenie teoretyczne i praktyczne, oparte na zdrowych podstawach estetycznych. Nasuwające się zadania usiłowano tu i ówdzie, jak to było widać na wystawie sztuki dekoracyjnej w Paryżu, w dziale nauczania, ująć w pewne formuły, błądzono zawsze jednak po manowcach sztuki oderwanej od życia. 

Ciąg dalszy nastąpi