ZYGMUNT HENDEL

Ostatniego dnia marca b. r. zmarł Zygmunt Hendel, jeden z najznakomitszych architektów i twórców naszego przemysłu artystycznego. Był on prawdziwym dzieckiem Krakowa, tu się urodził w r. 1862, tu kończył szkoły średnie, a miasto nasze opuszczał jedynie dla studjów. Wyższe nauki kończył w Wiedniu, potem je dopełniał w Paryżu w Szkole Sztuk Pięknych i Szkole Sztuki Dekoracyjnej, gdzie pracował u najpierwszych architektów. Ciekawe, że uznanie młodego architekty zyskały już wtedy plany na szkołę gospodarczą w Cernier i gimnazjum w Baudeviller. Po powrocie do kraju badania architektury były tak poważne, że szereg jego prac zamieszczono w wydawnictwach Akademji Umiejętności. Bibljoteka Krakowska wydała jego monografję „Kościoła św. Idziego", a Rocznik Krakowski „Resztki murów romańskich kościoła św. Jana w Krakowie". W tych pracach, jak iw swej działalności konserwatora okręgu tarnowskiego i rzeszowskiego, wykazał Hendel niezwykłe zrozumienie ducha zabytków i ich stylowych właściwości, to też z całem zaufaniem oddano mu restaurację klasztoru i kościoła Dominikanów w Krakowie, z którego to zadania świetnie się wywiązał, zwłaszcza przywracając do dawnej okazałości kaplice Myszkowskich i Lubomirskich, wydobywając w krużgankach zabytki budownictwa romańskiego i gotyckiego. Dalej przeprowadził Hendel odnowienie Ogrojca przy kościele św. Barbary, a wraz ze znanym architektem Stryjeńskim kościoła św. Krzyża, następnie ubezpieczył mury przy bramie Florjańskiej, odnowił dom gotycki naprzeciw Katedry, w którym mieści się dziś Muzeum Metropopolitalne, najważniejszem jednak dziełem było przeprowadzenie badań i zaczęcie restauracji Zamku na Wawelu, które to prace musiał jednak przerwać dla braku koniecznego zdrowia. Z dzieł Hendla poza Krakowem należy wymienić odnowienie klasztoru Cystersów w Mogile i klasztoru Braci Mniejszych w Leżajsku, nader cennych kościołów w Dębnie koło Biadolin, Boguchwale pod Rzeszowem, w Starym Wiśniczu itd. Nadto zaznaczył Hendel swą działalność pracami około starożytnych pałaców i dworów, oraz projektami na kościoły i dworki. Wielka znajomość stylów pozwoliła mu na tworzenie pierwszorzędnych rysunków dla przemysłu artystycznego, czego ostatnim dowodem był rysunek srebrnego pastorału, ofiarowanego przez duchowieństwo djecezji krakowskiej ks. biskupowi A. Nowakowi, w chwili objęcia przez niego rządów djecezji przemyskiej, a wykonanego przez Henryka Waldyna. Niestety brak sił nie pozwalał ś. p. Hendlowi na żywszą działalność w ostatnich latach życia, dzieje jednak naszej architektury i przemysłu artystycznego zapiszą go w rzędzie pierwszorzędnych twórców. 

Ks. Dr. Tad. Kruszyński.