Brakteaty z wyobrażeniem zwierząt lub części ich ciała

131. Łapa ptasia. Jest to nasz starożytny h. Topacz. Miasto Pasewalk na Pomorzu i Dominów (Damnau) w Prusach, mają podobną łapę. Waga 0,140 gm., próba 8, znal. 5.

132. Głowa Orła lub Gryfa z lewej strony, obwód promienisty. Pieniądz ten według wszelkich oznak za Szczeciński uważać wypada, różni się też bardzo wyrobem od tych które się liczniej znalazły. Waga 0,445 gm., próba 13, znal. 1. 

133. Także głowa ptasia, ale bardzo zniszczony. Znal. 1. 

134. Głowa ptaka z lewej strony, w dziobie trzyma liliją, pod głową krzyż z punktów a przed liliją, jeszcze trzy w prostej linii. Waga 0,144 gm., próba 11, znal. 1. 

135. Podobny lecz głowa z prawej strony i bez punktów. Waga 0,139 gm., próba 12, znal. 1. 

136. Orzeł z głową w lewo zwróconą. Waga 0,212 gm., próba 12, znal. 2. 

137. Toż samo, rysunek cokolwiek odmienny. Waga 0,266 gm., próba 10, znal. 1.

138. Orzeł z głową w prawo zwróconą. Waga 0,152 gm., próba 12, znal. 1. 

138a. Toż samo ale daleko mniejszy, tak jak nasz Nr. 33. Waga 0,100 gm., próba 13, znal. 1. 

139. Orzeł z głową w prawo zwróconą, modelowanie wypukłe. Waga 0,412 gm., próba 12, znal. 1. 

140. Orzeł oglądający się w prawo, na piersiach i skrzydłach odznaczone są pióra, czego na innych nie ma. Daliśmy wyobrażenie pieczęci Ziemowita Ks. Mazowieckiego i Czerskiego na ostatniej tablicy, dla wykazania wielkiego podobieństwa między orłami.

Wszystkie też orły na Brakteatach w Wieleniu znalezionych nie mają koron, są więc Xiążęce, ale równie dobrze mogą być Wielkopolskie jak Mazowieckie. Waga 0,220 gm., próba 10, znal. 38. 

141. Orzeł oglądający się w prawo, odmiennego wyrobu. Waga 0,161 gm., próba 6, znal. 1i to zniszczony. 

142. Brakteat cokolwiek większy niż poprzednie, także z orłem w prawo się oglądającym, na piersiach mały półksiężyc co go każe za Szląski uważać. Waga 0,215 gm., próba 7, znal. 1. 

143. Brakteat z orłem w lewo się oglądającym, z obwodem promienistym, zapewne nie naszego wyrobu. Waga 0,216 gm., próba 4, znal. 1. 

144. Orzeł z rozpostartemi skrzydłami, nie heraldycznych kształtów, idzie w prawo a w lewo się ogląda. Waga 0,248 gm., próba 7, znal. 1. 

145. Ptak z prawej strony widziany, z skrzydłami wzniesionemu i głową w górę odwróconą. Waga 0,166 gm., próba 10, znal 2.

146. Ptak z prawej strony z głową odwróconą, trzymający w dziobie jak się zdaje rybę. Miasto Gniew (Mewe) ma w herbie Mewę z rybą w dziobie, ale na pieczęci zr. 1450 którą widzieliśmy, głowa nie odwrócona. Waga 0,188 gm., próba 12, znal. 1. 

147. Ptak z prawej strony, z podniesionem skrzydłem, ze łba podobny do Łabędzia. Miasto Zbąszyn (Bentschen) w Wielkopolsce, już na pieczęci z XV wieku używało Łabędzia z podobnie wzniesionem skrzydłem. Waga 0,196 gm., próba 9, znal. 18.

148. Ptak z lewej strony, po za głową lilija lub krzyż. Waga 0,158 gin., próba 12, znal. 1. 

149. Ptak mający zapewne przedstawiać pawia, z lewej strony. Waga 0,102 gm., próba 10, znal. 1. 

150. Kogut z prawej strony w około rząd kulek bardzo wybitnych; ozdoby podobnej zwykle na naszych brakteatach nie napotykamy. Oława na Szląsku ma koguta, Henneberg w Saxonii kurę na wzgórku. Waga 0,153 gm., próba 9, znal. 1.

151. Orzeł dwugłowy bez nóg i ogona, albowiem pióra skrzydeł do brzega dochodzą iw okrąg są ułożone, na piersiach półksiężyc. Bardzo być może iż który z książąt Szląskich połączywszy dwie dzielnice z których każda używała orla, przyjął tę formę. Jest on większy od zwykłych naszych a do znalezionych przed dwoma laty pod Byczyną w Sierosławicach bardzo zbliżony. Waga 0,238 gm., próba 10, znal. 1. 

151a. Zwierz dwunożny z lewej strony, szyja długa, głowa w górę wzniesiona i paszcza otwarta; skrzydeł nie ma ale ogon w górę wywinięty. Waga 0,198 gm., próba 12, znal. 1. 

152. Dwoje ptaków tyłem do siebie siedzących a głowami ku sobie zwróconych, pomiędzy niemi gwiazda. Wyobrażenie to dość często na średniowiecznych pieniądzach się pojawia: np. na Węgierskich Stefana V 1270—2, a także na wielkim brakteacie Saskim bitym w Adorf pomiędzy r. 1244 a 1295 (patrz katalog licytacyi Dubletów Zbioru Król. w Dreźnie 1875 gdzie za tę sztukę 56 mark, 20 rubli zapłacono). Wzorów współczesnych więc nie brakowało, ale wyrób jest nasz, za czem też liczba sztuk przemawia. Waga 0,192 gin., próba 10, znal. 32. 

153. Zupełnie jak powyższy, lecz nad głowami kulka; takie same lub większe cokolwiek znajdują się też i na Szląsku. Waga 0,192 gm., próba 10, znal. 3. 

154. Pół orla i pół tarczy z przepaską, w około ślady czterech liter. P. Dannenberg widzi tu dwie korony i sądzi, że to jest brakteat miasta Gota. Waga 0,272 gm., próba 14, znal. 1 nie wyraźny. 

155. Podobny do poprzedzającego ale bez liter w około. Waga 0,240 gm., próba 11, znal. 1. 

156. Gryf kroczący, z prawej strony. Waga 0,153 gm., próba 10, znal. 5. 

157. Gryf wspięty, z prawej strony. Waga 0,159 gm., próba 10, znal. 15. 

158. Gryf siedzący, z lewej strony. Waga 0,278 gm., próba 10, znal. 1. 

159. Gryf wspięty, z lewej strony. Waga 0,292 gm., próba 13, znal. 3.

160. Na tarczy trójgraniastej pól Gryfa, z lewej strony. Najłatwiej byłoby przyznać wszystkie te pieniążki z Gryfami książętom i miastom Pomorskim Nadmienić wszakże wypada, że i nasze miasta n. p. Tczew (Dirschau) mają Gryfa w herbie. Miasto Świdnica na Szląsku, chociaż miało dzika w herbie a łeb dzika na monetach, używało też bardzo często na monetach Gryfa, a nawet, najdawniejsza znana nam pieczęć tego miasta zr. 1284 przedstawia Gryfa jak Nr. 156 z napisem: universitatis civium de Swidnic. Waga 0,205 gm., próba 10, znal. 28. 

161 Pół lwa i pół orła jak w herbach ziemi Sieradzkiej, Łęczyckiej, Inowrocławskiej i Kujawskiej, jest ten brakteat cokolwiek większy i grubszej roboty niż nasze, wyrobem podobny do znalezionych na Szląsku, między innemi na samem pograniczu wr Sierosławicach pod Byczyną. Ale przewidzieć nie można czy późniejsze wykopaliska nie wykryją iu nas większych brakteatów" grubej roboty. — Waga 0,225 gm., próba 10, znak 1, 

162. Bardzo niewyraźne wyobrażenie, zdaje się wieża a po jej prawej stronie ptak? Waga 0,343 gin., próba 10, znal. 1.

163. Głowa wołowa, w około perełkowa obwódka. Waga 0,187 gm., próba 10, znal. 9. 

164. Toż samo, cokolwiek większa. Waga 0,148 gm., próba 13, znal. 1. 165. Podobna, lecz jeszcze większa, i płytszego cokolwiek rysunku. Waga 0,245 gm., próba 10, znal. 27. 

166. Również głowa wołowa, przy pysku bardzo rozszerzona. Waga 0,192 gm., próba 10, znal. 14. 

167. Podobna, rogi kulkami zakończone. Waga 0,116 gm., próba 10, znal, 3.

168. Również głowa wołowa, pomiędzy rogami, jakby serce. Waga 0,055 gm., próba 11, znal. 1. 

169. Podobna, pomiędzy rogami kulka. Waga 0,130 gm., próba 14, znal. 1. 170. Podobna, ale cokolwiek większa, także z kulką pomiędzy rogami. Waga 0,138 gni., próba 12, znal. 3. 171. Podobna, ze śladem pierścienia u pyska. Waga 0,162 gm., próba 13, znal. 1. 

172. Jak powyższy, lecz między rogami gwiazda. Waga 0,083 gm., próba 13, znal. 2. 

173. Również głowa wołowa, z trójliściem między rogami. Waga 0,094 gm., próba 14, znal. 1, 

174. Jak powyższy, lecz trójliść ma łodygę. Waga 0,132 gm., próba 10, znal. 5.

175. Głowa wołowa ukoronowana, herb ziemi Kaliskiej a także księztwa Meklemburskiego. - Jak rozpowszechnionem w średnich wiekach było to wyobrażenie, widzimy z tego: że w tem jednem wykopalisku znalazło się 13 drobnych i większych odmian, razem 68 sztuk; z tych tylko niniejsza odmiana ma znak nieco charakterystyczny, koronę; ale i tutaj dwóch znajdujemy pretendentów ziemię Kaliską i księztwo Meklemburskie. — Zwykłą głowę wołową używały hrabstw o Glatz i Wolawa (Wolhau) na Szląsku, Koniec i Grudziąż w Prusach it. d. A między szlacheckiemi niezmiernie dawny h. Wieniawa, z pierścieniem w nozdrzach. — Waga 0,182 gm., próba 10, znal. 3.

176. Rogi jelenie wychodzące z krzyża, po bokach 2 kulki (oczy?) W aga w obecnym stanie 0,141 gm., pró ba 11, znaleziono jeden i to zniszczony. 

177. Głowa jelenia z przodu, miasto Osieczno (Storchnest) pod Wschową, Sieraków (Zirke) w Okr. Międzychodzkim pieczętują się taką samą, a nadto jelenie i ich głowy występują w herbie hrabiów Stolberg posiadających kopalnie srebra i prawo bicia monety. Waga 0,200 gm., próba 11, znal. 10. 

178. Głowa jelenia z gwiazdą pomiędzy rogami. Zupełnie takim jest h miasta Wehlau około Królewca. Waga 0,120 do (*) 0,270 gm., próba 7, znal. 7. 

179. Głowa jelenia z lewej strony, pomiędzy rogami gwiazda; wypukłość mniejsza niż zwykle, wykończenie zaś bardzo starannne. W aga 0,097 gm., próba 9, znal. 1.

180. Głowa koźla z prawej strony. Zupełnie takim jest h. m iasta Słuchowa (Schlohau) w Prussach, Vossb. Tab XV, 36, lecz niemniej podobny m iasta Koźla (Cosel) na Górnym Szląsku i skłaniamy się raczej ku temu ostatniemu, gdyż wiemy, że w średnich wiekach kowano tam pieniądze. Waga 0,150 gin, próba 10, znal. 1. 

181. W bramie ozdobionej półksiężycem i kulkami, głowa zwierzęca wprost. — Obwód perełkowy. Waga 0,273 gm., próba 14, znal. 1.

182. W bramie głowa, a może i gwiazda nad nią trzy słupy na jednej podstawie, obwód promienisty. Waga 0,338 gm., próba 13, znal. 2. 

183. Lew z prawej strony, z pyska do ptaka podobny. Waga 0,133 gm, próba 13, znal. 2. 

184. Bardzo podobny, nad głowa kulka. Waga 0,135 próba 7, znal. 2. 

185. Lew ukoronowany z lewej strony. Waga 0,236 gm., próba 13, znal. 1. 

186. Lew podobny z ogonem wywiniętym i długim, pod nim gwiazda. Obwód perełkowy. Waga 0,111 gm., próba 12, znal. 1. 

187. Lew z lewej strony odmiennego rysunku. Waga 0,185 gm., próba 9, znal. 1. 

188. Czworonożne zwierze z lewej strony. Waga 0,166 gin., próba 10, znal. 1.

189. Lew z lewej strony, po za siebie oglądający się. Z podobnem wyobrażeniem, znane już są brakteaty Wielkopolskie Mieszka III z hebrajskim napisem, Stroncz. 49. Waga 0,176 gm, próba 9, znal. 30. 

190. Lew z prawej strony, głową na prost obrócony. Waga 0,185 gm., próba 1L znal. 4. 

191. Lew w podobnej postawie ale innego rysunku. Waga 0,286 gm., próba 14, znal. 1. 

192. Lew ukoronowany z lewej strony, po za nim wieża z trójkątnym daszkiem. Jest to h. miasta Pogorzeli poci Krotoszynem ; widziałem też znajdywane na Szląsku ale większe i z perełkowym obwodem. Waga 0,176 gm., próba 12, znal. 4. 

193. Lew wspięty, z lewej strony z ogonem rozdwojonym i w ósemkę zwiniętym. Że lew ten jest Czeskim nie ulega wątpliwości, ale pieniądz ten mógł też być na Szląsku bitym, gdyż wiele miast pod panowaniem Cześkiem ten herb sobie przybrało n. p.: Kłocko (Glatz) Lewin (Löwen) Klinkowice (Königsberg) w Xięstwie Opawskiem it. d. W dziele Voigta o Numizmatyce Czeskiej T. II str. 63 znajdujemy podobny ale znacznie mniejszy brakteat, przypisywany Otokarowi II Kr. Cz. 1253—1278. Waga 0,195 gm., próba 11, znal. 2. 

194. Zwierze czworonożne z lewej strony. Waga 0,168 gm., próba 13, znal. 1 niewyraźny.

195. Baranek z krzyżem i chorągwią godło S-go Jana Chrzciciela; podobnego znajdujemy na wielu chorągwiach i pieczęciach Krzyżackich i innych średniowiecznych. Na półgroszkach Henryka Bisk: Wrocławskiego 1301—1319 także się znajduje, Ziemia Wieluńska, miasto Lubiąż (Leubus) tak samo się pieczętowały. — Na Szląsku znaleziono daleko większe. 0,175 gm., próba 12, znal. 1. 

196. Kozioł z lewej strony. Taki sam na dawnej pieczęci Lublina. W aga 0,119 gm., próba 9, znal. 2. 

197. Zwierze oglądające się na krzyż po za niem będący; zupełnie takie samo wyobrażenie na pieczęci Komtura Słuchowskiego (Schlochau) Vossb. Tab. XV. — V aga 0,124 gm., próba 13, znal. 1.

198. Jeleń skaczący, z prawej strony; Wieleń zkąd nasze wykopalisko pochodzi ma w herbie, kroczącego jelenia, Sarnów w Wiel. Pols, i Gutstadt w Prusach także, ale najwięcej podobieństwa z naszym Brakteatem ma herb m. Górzowa (Landsberg) nad Prosną, na przeciwko Praszki; ma ono bowiem jelenia skaczącego przez Górę, tu zaś Góra wyraźnie jest oznaczoną. Stary Zamek Gorzowski postawiony 1241 r.; pierwszy Kasztelan tameczny znany z 1270 r. — Saurma Str. 159. — Jest to także h. Brochwicz, — Waga 0,177 gin., próba 10, znal. 2.