Brakteaty z wyobrażeniem ludzi i części ich ciała

199. Ręka prawa. Dextera. Ręka była herbem Brodnicy (Strasburg) w Prusach? Łabiszyna w Poznańskiem, Szonowa (Schonau) w obw. Lignickim. Znajduje się już w X wieku na pieniądzach, we Wieńcu wykopano dwa brakteaty rozmaite Nr. 72 i 92 z ręką. — Waga 0,238 gm., próba 10, znal. 3. 

200. Głowa wprost z odcinkiem szyi, po bokach parę długich włosów, robota nieudolna. Waga 0,145 gm., próba 9, znal. 1. 

201. Główka mała wprost, włosy długie przy samej twarzy. Waga 0,166 gm., próba 12, znal. 1. 

202. Główka podobna cokolwiek większa. Waga 0,114 gm., próba 12, znal. 1. 

203. Główka mała wprost, włosy długie przy twarzy, nad samym środkiem gdzie rozdział włosów przypada, wystaje kąt ostry, co naprowadza na domysł iż to cośmy włosami nazywali, ma być raczej czepcem. Pod brodą dwie kulki. Waga 0,122 gm., próba 13, znal. 5. 

204. Główka wprost, ze szyją, i szpiciatą bródką, w około trzy kulki. Waga 0,190 gm., próba 14, znal. 3. 

205. Głowa wprost, włosy jakby kręcone kilkunastu kulkami oznaczone. Waga 0,112 gm., próbą 10, znal. 1. 

206. Głowa Świętego wprost, włosy kulkami odznaczone, nad tem Gloria, a w odcinkach dwje gwiazdki. Waga 0,191 gm., próba 13, znal. 1. 

207. Głowa wprost płaską uszatą czapką nakryta, przypomina bardzo rzeźby na kościele Inowrocławskim X. M. Panny. Waga 0,186 gm., próba 10, znal. 9.

208. Głowa wprost, włosy długie, na wierzchu 3 punkta mogące bardzo dobrze wyobrażać koronę. Waga 0,115 gm., próba 15, znal. 4. 

209. Głowa wprost, włosów nie ma, chyba że stojące kreski na wierzchu, za włosy uważać zechcemy; mogła by to być także korona. 1 ten przypomina Inowrocławskie kamienie; Liczba za tein przemawia żc to wyrób miejscowy. Waga 0,185 gm., próba 13, znal. 35. 

210. Głowa ukoronowana wprost, włosy długie w puklach. Zwracamy uwagę na to co o tak zwanych denarii slavicales powiedziano we wstępie. Waga 0,132 gm., próba 14, znal. 1.

211. Ozdoba przypominająca twarz ludzką, w której środkowy pręt ku dołowi wyobraża nos, wąsy i brodę, dwa boczne, włosy, a trzy górne, koronę. Waga 0,145 gm., próba 8, znal. 1. 212. Główka wprost, mała i wypukła. Waga 0,192 gm., próba 9, znał. 4. 

213. Po nad murem wyzębionym, głowa ukoronowana wprost, z prawej jej strony gałązka, z lewej krzyż. Robota płaska. Waga 0,145 gm., próba 9, znal, 1. 

214. Głowa ukoronowana w prost, włosy długie, — Podobne wyobrażenie znajdujnmy na wielu współczesnych pieniądzach na zachodzie, które później za Kaźmierza Wielkiego przeniosło się i na Polskie monety. W aga 0,170 gm., próba 13, znal, 2. 

215. Głowa ukoronow ana w prost, obwódw promieniach. Pisze Leitzman w Wegweiser der Deutschen Münzkunde 186: że w Greifswalde na Pom orzu, przechowują w ratuszu stempel do bicia brakteatów, o ile z opisu sądzić można, podobnych do niniejszego. — Waga 0,346 gm., próba 14, znal. 1.

216. Głowa ukoronowana w prost, rodzajem wyrobu przypomina Nr. 210. Waga 0,094 do 0,180 gm., próba 14, znal. 1. 

217. Główka wprost z włosami długiemi, wąsami i bródką, w hełmie z liliją w środku, a rogami i liśćmi w około. Waga 0,165 gm,, próba 15, znal. 6. 

218. Głowa ukoronowana wprost, dziwnego karykaturalnego kształtu. W aga 0,284 gm., próba 14, znal. 1.

219. Głowa z lewej strony, włosy kędzierzawe oznaczone ośmioma kulkami. Waga 0,126 gm., próba 14, znal. 1. 

220. Głowa ukoronowana z lewej strony. Zupełnie takie same znaleziono w Kyselowic na Morawach, patrz Nr. 103. — Waga 0,558 gm., próba 12, znal. 1. 

221. Głowis ukoronowana z prawej strony, włosy długie, przed nią wzniesiony miecz. Zupełnie to samo przedstawiają denary Bolesława śmiałego, Stroncz. T. 10. Waga 0,135 gm., próba 14, znal. 2. 

222. Głowa z lewej strony przed nią berło, nakrycie głowy czy też włosy, oznaczone jedną liniją łukowatą zakończoną kulkami. Waga 0,156 gm., próba 14, znal. 1. 

222a. Wyobrażenie podobne, lecz brakteat cokolwiek mniejszy, a pod berłem jeszcze krzyżyk. Waga 0,213 gm., próba 12, znal. 1.

223. Para rogów jelenich, wśród których główka wprost. Waga 0,200 gm., próba 12, znal. 4. 224. Nad lukiem w końcach przypłaszczonym, głowa wprost ukoronowana? po jej prawej stronie trójliść lub krzyż z kulek, po lewej berło liściowe, u dołu gwiazda. Waga 0,152 gm., próba 14, znal. 6. 

225. Pomiędzy dwiema gwiazdami głowa wprost. Obwód perełkowy. Waga 0,217 gm., próba 13 znal. 1. 

226. Głowa wprost a po nad nią Gloria, po bokach głoski gotyckie MO-GO, które mogłyby Moguncyę oznaczać. Zdaleka więc by ta cienka monetka przywędrowała. W Cappego monografii Mogunckich monet żadnej podobnej nie znaleźliśmy. Waga 0,379 gm., próba 13, znal. 1. 

227. Pomiędzy dwoma krzyżykami, głowa wprost w intnie. Waga 0,392 gm, próba 13, znal. 1. 

228. Głowa wprost w infule, na krawędzi obwód perełkowy. Waga 0,155 gm., próba 12, znal. 3. 

229. Ponad murem, pomiędzy dwoma słupkami, popiersie wprost, Waga 0,174 gm., próba 12, znal. 12. 

230. Popiersie wprost pomiędzy dwoma słupkami na których kulki, nad głowa Gloria i cztery kulki w około. Waga 0,306 gm., próba 12, znal. 1. 

231. Ponad murem popiersie wprost w infule, w każdej ręce krzyż. Waga 0,179 gm., próba 13, znal. 1.

232. Popiersie wprost, głowa przykryta czepcem, po bokach krzyże. Waga 0,183 gm., próba 13, znal. 1. 

233. Popiersie wprost, głowa przykryta?, w prawej ręce jabłko, lewa wzniesiona, Waga 0,198 gm., próba 13, znaleziono 1 bardzo niewyraźny. 

234. Nad przypłaszczonem sklepieniem trzy wieżyczki, pod niem głowa wprost. Znaleziony także pod Hawelbergiem patrz Nr. 8. Waga 0,162 gm., próba 14, znal. 2. 

235. W półkulistych wrotach, głowa wprost, nad niemi wieża i dwa krzyże po bokach. Waga 0,255 gm., próba 5, znal. 11.

236. Na łuku popiersie wprost, w prawej zdaje się miecz, w lewej?, rozpoznać także nie można co się pod łukiem znajduje. W aga 0,139 gm., próba 8, znal. 1. 

237. Nad łukiem zdaje się głowa i pod nim także. Waga 0,190 gm., próba 8, znal. 1 źle zachowany.

238. Głowa, niewiadomo nawet czy ludzka, otoczona łukiem nakarbowanym w promienie, nad nim trzy wieże. Waga 0,305 gm., próba 13, znal. 1. 

239. Budowla o czterech wieżach, w której wrotach głowa wprost z częścią szyi. Waga 0,427 gm., próba 13, znal. 1.

240 a i b. Dwie połówki uzupełniające się wzajemnie. Pod sklepieniem ze trzech łuków głowa Biskupa wprost w Infule, pomiędzy dwoma słupkami; po nad tern kościół o trzech wieżach i napis: WILLEBRANTVS. Jest to niewątpliwie moneta Willebranda Arcy Biskupa Magdeburskiego 1235 do 1253 r. — Znalazłem podobne brakteaty opisane w Katalogu Licytacyi Zbioru Uniwersytetu Lipskiego 1853 przez prof. Gersdorfa Nr. 5615 i 5632, oraz w Katalogu dubletów królewskiego Zbioru w Dreźnie przez braci D-rów Erbsteinów napisanym 1875 r. pod Nr. 1878. Jedyna to w całem wykopaniu monetka zupełnie pewną datę mająca, przeciętą ona została dla zbyt wielkiej stosunkowo do innych wagi. Przyjmując iż była dwadzieścia i kilka lat w obiegu robiemy zdaniem naszem wszelkie możliwe ustępstwo tym z numizmatyków, którzy wyrzekłszy raz: iż niektóre ze znalezionych w Wieleniu brakteatów należą do XI\ wieku, radzi by się dzisiaj przy swem zdaniu utrzymać. — Waga a. 0,320 gm., b. 0,285 gm., próba 13, znaleziono po jednej. 

241. Głowa wprost, pod łukiem trzema wieżami obsadzonym, z których środkowa wieńczy krzyż. Waga 0,210 gm., próba 12, znal. 1. 

242. Głowa wprost wypełniająca całe wrota. Nad tern trzy wieże. Waga 0,380 gm., próba 14, znal, 1. 

243. Nad poziomo leżącym kluczem, głowa wprost. Przedstawia ona Podskarbiego któremu w owym czasie, statecznie to godło dodawano. — Podobny, Köhne Zeitschr. T. V tab. IX, 16, ale z krzyżykami po obu stronach głowy, przypisane tam są miastu Salzwedel w Marchii Brandeburskiej. My sądząc po dość znacznej liczbie znalezionych, radzibyśmy krajowy w tern widzieć wyrób. — Waga 0,164 gm., próba 8, znal. 15.

244. Pod orłem jednogłowym twarz z lewej strony. Waga 0,220 próba 12, znal. 3. 

245. Popiersie pomiędzy dwoma kluczami także Podskarbiego oznaczające. Obwód kulkami ozdobiony. Oba te pieniążki z kluczami p. Danneuberg przypisuje miastu Wolgast na Pomorzu. — P. Köhne Zeitschr. T. V. tab. IX, 11, 13, 14, 15 daje ryciny podobnych brakteatów przypisując je miastu Salzwedel które miało klucz w herbie. — Powiada dalej, że podobne znalazły się w okolicy tegoż miasta, ale że wyrobem oddalają się od Brandeburskich a zbliżają do Pomorskich, Waga 0,108 gm., próba 12, znal. 3.

246. Książe w koronie stojący, z mieczem w prawej a liliją w lewej ręce. Waga 0,056 gm., próba 11, znal. 1. 

247. Łuk potrójny z liliją wewnątrz, nad nim pomiędzy dwiema wieżycami, popiersie wprost. Waga 0,325 gm., próba 13, znal. 1. 

248. Na płaskim łuku popiersie wprost, pomiędzy dwiema wieżami. — Wieże te składają się z większych i mniejszych kul nad sobą ustawionych. — Waga 0,310 gm., próba 13, znał. 1. 

249. Popiersie Biskupa wprost, z Pastorałem w prawej a liliją w lewej ręce. Waga 0,325 gm., próba 12, znal. 1.

249a. Podobny, w prawej ręce trzymapastorał a w lewej krzyż chorogwią ozdobiony, po obu stronach wieże. Waga 0,432 gm., próba 13, znal. 1. 

250. Popiersie Biskupa wprost, z krzyżem w prawej ręce a książką? w lewej. Waga 0,337 próba 13, znal. 1. 

251. Biskup stojący z rękami do błogosławieństwa wzniesionemu Waga 0,448 gm., próba 12, znal. 1. 

252. Biskup stojący, trzyma w lewej ręce pastorał a prawą błogosławi, jest mniejszy i staranniejszego wyrobu. Waga 0,147 gm., próba 13, znal. 2. 

253. Książę siedzący na łuku, trzyma w prawej miecz a w lewej berło lilijowe, — Po obu stronach na łuku wieżyczki. Waga 0,272 gm., próba 12, znal. 1.

253a. Podobny, tylko w prawej berło, aw lewej miecz. Waga 0,296 gm., próba 13, znal. 1. 

254. Książę siedzący trzyma w prawej miecz, w lewej tarczę. Waga 0,475 gm., próba 14, znal. 1. 

255. Zupełnie podobny, tylko obok miecza jeszcze wieżyczka, Waga 0,215 gm., próba 15, znal. 2. 

256. Książę siedzący, trzyma w prawej miecz, w lewej liliję. Waga 0,180 gm., próba 11, znal. 2. 

257. Książę siedzący, trzyma w prawej miecz, w lewej berło zakończone krzyżem X . Waga 0,110 gm., próba 9, znal. 2. 

257a. Podobny co do postawy księcia, jako godła trzyma w prawej berło zakończone gwiazdą, na lewej sokoła. Waga 0,152 gm., próba 10, znal. 3. 

258. Książę siedzący, trzyma w każdej ręce miecz. Waga 0,205 gm., próba 8, znal. 1. 

259. To samo, w innym cokolwiek rysunku. Waga 0,312 gm., próba 12, znal. 1.

260. Książę siedzący na łuku, trzyma w każdej ręce wieżę. Waga 0,236 gm., próba 13, znal. 1. 

260a. Takież samo wyobrażenie, ale brakteat cokolwiek większy, a zamiast łuku widać dwa słupki po obu stronach księcia. Waga 0,375 gm., próba 13, znal. 1. 

261. Książe siedzący, trzyma w każdej ręce sercowata tarczę krzyżem uwieńczoną. Waga 0,210 gm., próba 13, znal. 1.

262. Książe siedzący, w prawej ręce trzyma dzidę, w lewej tarczę. Waga 0,189 gm., próba 13, znal. 1. 

263. Książe siedzący, w prawej ręce trzyma krzyż, w lewej jabłko królewskie. Waga 0,168 gm., próba 10, znal. 2. 

264. Książe siedzący, trzyma w każdej ręce wieżę. Waga 0,207 gm., próba 11, znal. 8. 

264a. Postawa księcia ta sama, tylko zamiast wież są dwa herby Leliwa. Waga 0,123 gm., próba 8, znal. 1. 

265. Książe siedzący, trzyma w prawej miecz, na lewej sokoła. Waga 0,152 gm., próba 14, znal. 4. 

266. W polu utworzonem przez 4 luki siedzi książę który zdaje się w prawej ręce trzymać wieżę, w lewej jabłko. Znaleziony także pod Hawelbergiem p. Nr. 8. Waga 0,144 gm., próba 13, znal. 1.

267. Książe stojący z dzidą w prawej, a tarczą na której gwiazda w lewej ręce. Waga 0,160 gm., próba 7, znal. 1. 

268. Książe stojący z temiż samemi co powyższy godłami, ale cokolwiek odmiennego rysunku. Waga 0,148 gm., próba 7, znal. 3. 

269. Książe stojący, trzyma w prawej ręce gałązkę? w lewej berło lilijowe. Waga 0,218 gm., próba 10, znal. 2. 

269a. Podobny brakteat, ale w prawej księcia miecz, w lewej berło lilijowe. Waga 0,215 gm., próba 10, znal. 1.

269b. Podobny, w prawej miecz w lewej berło lilijowe, po bokach jakby 2 tarcze. Waga 0,485 gm., próba 15, znal. 1. 

270. Książe stojący trzyma w prawej dzidę, w lewej tarczę. Waga 0,107 gm., próba 10, znal. 2. 

270a. Podobny, ale w prawej chorągiew w lewej dzida. Waga 0,330 gm., próba 15, znal. 1. 

271. Książe stojący z krzyżem w każdej ręce. Znaleziony także pod Hawelbergiem p. Nr. 8, przypomina denary Brandenburskie. Waga 0,198 gm., próba 11, znal. 3. 

272. Książe stojący z chorągwią w prawej, a tarczą w lewej ręce. Waga 0,154 gm., próba 12, znal. 5.

273. Książe stojący z palmą w prawej, a krzyżem w lewej ręce. Znaleziony także pod Hawelbergiem, przypomina denary Brandenburskie, p. Nr. 8. Waga 0,175 gm., próba 13, znal. 8.

274. Książe stojący z mieczem w każdej ręce. Waga 0,185 gm., próba 14, znal. 2. 

275. Książe stojący z dzidą w prawej, a tarczą w lewej ręce. Waga 0,181 gm., próba 6, znal. 1. 

276. Książe stojący z berłem lilijowem w prawej, a sokołem na lewej ręce, na księciu zbroja łuskowa. Waga 0,160 gm., próba 14, znal. 1. 

277. Książe stojący pomiędzy dwiema wieżyczkami nad któremi kule, w prawej ręce trzyma miecz, lewa pod bok wsparta. Waga 0,450 gm., próba 13, znal. 1.

278. Książe stojący, w prawej ręce trzyma miecz, w lewej dzidę. Waga 0,256 gm., próba 14, znal. 2. 

279. Książe uzbrojony, w hełmie o dwóch rogach, z obu stron po cztery koliste ozdoby, w każdej z nich kulka. Waga 0,323 gm., próba 13, znal 1. 

280. Rycerz stojący, trzyma prawą ręką tarczę przed sobą, aw lewej chorągiew, na tarczy krzyż godło Krzyżaków, po prawej rycerza zatknięty krzyż długi. Waga 0,180 próba 14, znal. 29. 

281. Zupełnie to samo wyobrażenie tylko prawą ręką trzyma chorągiew, a lewą na tarczy, krzyż długi zatknięty po lewej rycerza. Waga 0,190 gm., próba 13, znal. wraz z połamanemi 16.

282. Jak powyższy ale znacznie mniejszy. Waga 0,165 gm., próba 12, znal. 6. 

Tego typu więc, w trzech powyższych odmianach znaleziono razem 51 sztuk. Jest-to jedyny typ z pewnością zagraniczny który się w Wieleniu w znacznej liczbie pojawił. Vossb. Tab. II, 1, daje tylko wyobrażenie odmiany 280, a robiąc uwagę, że rysunek zgadza się zupełnie z pieczęcią Komtura Gdańskiego przenosi tę monetę w pierwszą połowę XIV wieku, gdy tutaj widzimy że ona należy do drugiej połowy XIII, a nawet Typ cały już był na schyłku, czego dowodzi ostatnia daleko mniejsza, gorszej próby i lżejsza odmiana. Znalazła się także pod Hawelbergiem patrz Nr. 8. 

283. Anioł z rozpostarłem i skrzydłami. — Kóhne Zeitschr. T. IV, tab II, 3, i strona 49, dał wyobrażenie podobnego brakteata i przypisuje go Albertowi III Margr. Brandeburskiemu 1280-1298 r. na. zasadzie podobieństwa z Aniołem na dwustronnym denarze tegoż Margrabiego. Waga 0,305 gm., próba 11, znal. 3. 

284. Dwie główki przedzielone pastorałem, pierwsza z nieb pokryta Infuła oznacza zapewne Św. Biskupa (Wojciecha?) a druga księcia? Św. Wojciech jak wiadomo, na monetach prawie nigdy niema Glorii. Waga 0,170 gm., próba 15, znal. 14. 

285. Podobne wyobrażenie ale wypuklejsze i bardzo niewyraźne. Waga 0,190 gm., próba 11, znal. 1. 

286. Pod dwiema arkadami również na pierwszem miejscu głowa w Infule, na drugiem odkryta. Ponad łukami wieża i dwie kulki. Waga 0,190 gm., próba 10, znal. 1.

287. Brakteat większy z podobnem wyobrażeniem, ale głowa Biskupa z prawej strony. Waga 0,317 gm., próba 14, znal. 3. 

288. Dwie osoby obok siebie siedzące, przedzielone berłem lilijowem. Waga 0,265 gm., próba 12, znal. 13. 

288a. Trzy główki w trójkąt ułożone, tak iż dwie są u dołu, a jedna pomiędzy niemi u góry. Średnica jak Nr. 200, główki zaś podobne do 202, tylko cokolwiek mniejsze. Waga 0,160 gm., próba 10, znal. 1.