STÓŁ W DAWNYCH I DZISIEJSZYCH CZASACH. (Z CYKLU „CZASY IMEBLE")

Patrząc z punktu prehistorycznego na rozwój kultury mieszkaniowej, trudno zaiste ustalić, jaki sprzęt był pierwszym, który wyrobił sobie obywatelstwo i stał się nieodzownym dla każdego człowieka. Czy w pierwotnej siedzibie ludzkiej najpierw okazał się potrzebnym prototyp dzisiejszego stołu, w formie zwyczajnego pniaka jakiego dzisiaj używają rzeźnicy, albo inny jaki pierwowzór naszego krzesełka, lub łóżka, oto zagadnienie, które czeka na rozwiązanie go przez archeologów i uczonych badaczy dziejów kultury ludów. (Od takiego pniaka, zwanego po rosyjsku stołb, wywodzi nawet K. Mokłowski w swej książce p. t. »Sztuka Ludowa w Polsce« str. 501 nazwę stołu). W każdym razie historja mówi, iż za niektóre sprzęty w różnych państwach i czasach opłacano specjalne podatki; (Patrz mój artykuł w »Głosie Narodu«, z dnia 23 kwietnia 1925 r. p. t. »Sruba podatkowa dawniej, a dziś«). Stół zdaje się takim obostrzeniom nie podlegał, skoro się z niemi nie spotykamy w żadnych zapiskach mających chrakter prawnych dokumentów. Tego rodzaju bowiem świadectwa, mogłyby zagadkę powstania stołu wyjaśnić, względnie ustalić czas i chronologję rozwoju sprzętarstwa. Byłoby istotnie rzeczą ciekawą dowieść, jak rozwijało się meblarstwo, a tem samem, jak wzrastały kulturalne potrzeby mieszkańców ziemi. 

Wiemy tylko od Plinjusza, iż za czasów rzymskich, Seneka żyjący wI-ym wieku po Chrystusie, zapłacił za cyprysowy stół 100.000 sestercyj, t. j. około 200.000 zł. Należy więc przypuszczać, że był to stół luksusowy, czyli żei tego rodzaju sprzęty były już wówczas znane. Stół dzisiaj zajmuje poczestne miejsce zarówno w chacie wieśniaka zamieszkującego wszystkie strony świata, jak iw izdebce robotnika, znajdującej się w odległej dzielnicy wielkiego miasta. Natomiast w średnio zamożnych rodzinach mieszczańskich lub urzędniczych, spotykamy już rozmaite rodzaje stołów. Wreszcie gdy zajrzymy do pałaców lub zamków, o bogatej historycznej przeszłości, znajdziemy tam cały szereg tych sprzętów o różnorodnem przeznaczeniu, spełniających takie czy inne zadania. 

Ewolucja, jaką każdy sprzęt w ciągu wieków przechodził, nie ominęła oczywiście i stołu. Można to stwierdzić na podstawie ostatnich odkryć w grobie Faraona Tutenchamuna. Wśród wielu drewnianych sprzętów tam się znajdujących, znaleziono tron, niskie drewniane krzesełka, łóżko, skrzynie i stół połowy. Nogi tego stołu przestawiają się jako szyje kaczek, cały zaś wyłożony jest kością słoniową i drzewem hebanowem. Przykład powyższy umożliwia postawienie twierdzenia, że inny charakter miał stół za czasów egipskich, a inaczej wyglądał w erze panowania stylu romańskiego. Z dalszych badań i porównań zauważyć można, że ostre formy nadane stołowi przez styl gotycki zmieniły się z przyjściem renesansu. 

Rozmaite »Ludwiki« i następujące po nich style, trwające dłużej lub krócej pozostawiały swe cechy na stołach, nie naruszając prawie zasadniczego wyglądu tych sprzętów. - Śladem poprzednich stylów, tak barok jak empire, biedermeier, czy secesja ograniczały się przeważnie do strony dekoracyjnej, a czasem tylko wpływały na konstrukcje. W ciągu całych stuleci, na podstawie znanych zabytków, nie można jednakowoż wykazać jakiejś zasadniczej, radykalnej zmiany odnośnie do samej istotnej formy stołu, lub wymiarów, które są ustalone przeznaczeniem, do jakiego stół został wykonany. Jak różnorodne zadanie miał stół w ciągu szeregu tysiącleci do spełnienia i jaką dzisiaj rolę odgrywa w domu, świadczy fakt, iż spotykamy go w kuchniach, jadalniach, salonach i biurach. Stół często służy nawet jako ozdoba pokoju, zwłaszcza gdy ma wyjątkowo piękny wygląd. Specjalny typ stolików wytworzył się do rozmaitych gier w karty, warcaby, szachy. Stoliki te mają rozmaite kształty i są przeważnie sprzętem luksusowym. Jeżeli chodzi o wymiary stołów, to może być tylko mowa o przeznaczonych do kuchni i pokoju jadalnego, jakkolwiek i te wymiary mogą ulegać wahaniom. Zależą one bowiem w dużej mierze od miejsca, jakiem ludzie dysponują, a także do pewnego stopią i od stylu, w jakim stół ma być wykonany. To jedno wszakże da się powiedzieć, że stoły do jadalni mają przeważnie większe wymiary, niż kuchenne.Gromadzą przecież całą rodzinę, a nawet gości i to niekoniecznie tylko w czasie spożywania potraw. Ma to zwłaszcza miejsce w dwupokojowych mieszkaniach. Z oszczędzania przestrzeni, oraz chęci łatwego zwiększania użytkowej powierzchni w razie potrzeby, wyszły stoły rozsuwane, stanowiące obecnie bodaj czy nie najważniejszy sprzęt jadalni. Wielkość stołów zależna jest również od tego, ilu osobom mają służyć w czasie posiłku. Albowiem przeciętna wielkość płaszczyzny potrzebnej dla jednej osoby wynosi 55-65 cm. Stąd też przyjęły się następujące minimalne wymiary. A więc wielkość płyty stołowej dla 4 osób wynosi 120 X 80 cm., dla 6 osób 150 X 80 cm. dla 8 osób 200 X 80 cm. itd. 

Od powyższych wymiarów do maksymalnych może być duża skala rozpiętości, w której zamawiający ma bezsprzecznie decydujący głos. Wysokość stołów do pokoju jadalnego waha się w granicach 76-78 cm. Stoły kuchenne są przeważnie nieco wyższe, to jest mogą mieć 80 cm. wysokości, gdyż służą po większej części do pracy w pozycji stojącej. Stoliki dziecinne usuwają się z wiadomych przyczyn z pod wszelkiej dyskusji na temat wymiarów. Tak stoliki, jak wogóle wszystkie sprzęty pokoju dziecinnego lakieruje się zwykle, w celu łatwego ich o mycia. Zresztą omówienie techniki wykonywania stołów, wymaga osobnego obszernego artykułu. Płyty stołów mogą mieć rozmaite kształty. Najczęściej atoli spotykamy zwykle czworoboki. Ale są także trójkątne, pięcio, sześcio i ośmioboczne. Nie do rzadkości należą też stoły z owalnemi i okrągłemi płytami. Wogóle kształty płyt zależą również w wysokim stopniu od stylów, które zaznaczają się swemi charakterystycznemi cechami i na takiej części stołu, jaką jest użyteczna powierzchnia tego pospolitego w naszych czasach sprzętu. 

Jak dawniej ognisko, a później kominek gromadził mieszkańców domu, tak dziś wokoło stołu zbierają się ludzie na pogawędkę i do wielu innych czynności. Rozmaitość form całego szeregu stołów o specjalnem przeznaczeniu, wpłynęła niezawodnie na różnorodne rozwiązania w umocowaniu użytkowej powierzchni. Spotyka się więc stoły na krzyżakach, na jednej, dwóch, trzech, czterech i więcej nogach. Do późniejszych niewątpliwie nabytków w rozwoju kultury mieszkaniowej, należy urządzanie schowków w stołach czyli szuflad. Ze stołu rozwinęło się wiele sprzętów, składających się na dzisiejsze umeblowanie biur, salonów, sal muzycznych, czytelń, gabinetów, buduarów i.t.p. Pewien typ biurka znany był już w okresie gotyku. Barok zaś skrystalizował tylko, rozbudował i urozmaicił tę formę. Konsole stolikowe, toaletki, pulty do czytania i muzyczne, podstawki pod kwiaty, umywalnie i stoły ogrodowe, oto genealogja, której początek dał powszechnie znany oddawna stół. 

Załączone ilustracje służą do zobrazowania tego, co w krótkim szkicu na temat stołu można było powiedzieć. 

 

Marjan Padechowicz.