O. STEFAN TABOR. KOŚCIÓŁ OO. ORATORJANÓW W GOSTYNIU

(DRUKIEM MUZEUM PRZEMYSŁOWEGO W KRAKOWIE)

Gostyń, 1928

Na pamiątkę koronacji cudownego obrazu Matki Boskiej w Gostyniu, w miasteczku odległem o 70 km od Poznania, wydano opis tego kościoła i znajdujących się w nim zabytków, które badał Dr. N. Pajzderski, ale które ogółowi mało są znane. Dla wykazania architektonicznej wartości kościoła, wystarczy przypomnieć, że jest to naśladownictwo przesławnej S. Maria della Salute w Wenecji, wiekopomnego dzieła Baltazara Longheny. Kościół gostyński został ukończony wr. 1731 przez architektę Pompeo Ferreri. S. Maria della Salute odznacza się wybitną malowniczością, o którą tak chodziło barokowej architekturze, to też i gostyński kościół, choć bez porównania skromniejszy, bez tylu rzeźb figuralnych, olbrzymich ślimacznic iw skromniejszym wykonany materjale, odznacza się również malowniczością i tworzy wraz z klasztorem i innemi zabudowaniami przepyszną całość.

Podnieść należy okoliczność niezwykle ważną ze względów obrzędowych, mianowicie, że w konkursie na wenecki kościół zastrzeżono, 1) by wstępujący do wnętrza odrazu przy wejściu mógł całość objąć wzrokiem, 2) by całość była równomiernie oświetlona, 3) by ołtarz wielki odrazu byl widoczny, a boczne by były rozmieszczone dokoła. Otóż w bazylikach starochrześcijańskich ołtarz był widoczny zdała, jako przedmiot najważniejszy, jako tron boży, wobec którego wszystkie inne sprzęty miały drugorzędne znaczenie. Z tego to powodu ołtarz stawiano w środku absydy, która stanowiła doskonałe dla niego tło, nakrywano go namiotem z kamienia czy srebra, a nawet bogato zdobiono złotem, na namiocie zawieszano zastawy zwane tetrawela, a od strony ludu odgradzano pergolą z balaskami. Gdy w najstarszych włoskich kościołach ołtarz nadawał do pewnego stopnia ten dawny charakter, to wielkie tryptyki gotyckie, a zwłaszcza wysokie nastawy renesansowe i barokowe wystąpiły na pierwszy plan usuwającw cień sam ołtarz. Konkurs stawiający wnętrze kościoła Della Salute tego rodzaju wymagania, w inny niż w starochrześcijańskiem budownictwie, bo w wybitnie barokowy sposób, zwłaściwą barokowi malowniczością i celowem rozprowadzeniem światła, podkreślił znaczenie wielkiego ołtarza. Dzisiejszy prąd liturgiczny, który dąży do przywrócenia dawnego żywego udziału ludu w obrzędach Mszy św., domaga się też wprowadzenia z powrotem dawnego znaczenia ołtarza, a stąd architekt tworzący projekt nowego kościoła wielką odniesie korzyść, zapoznając się z wnętrzem kościoła weneckiego, czy gostyńskiego.

Wybitną wartość posiada obraz Najś. Panny z Panem Jezusem z czasów przejścia z gotyku północnego do odrodzenia, z tegoż czasu rzeźbione dzieło, ciekawe ołtarze, zwłaszcza rokokowe, tabernakulum na wielkim ołtarzu, bogato wyszywane szaty kościelne, jak antepedjum haftowane złotem, srebrem i jedwabiem, o nader swojskim charakterze.

Widzimy zatem, że kościół w Gostyniu i jego pamiątki należą do nieprzeciętnych zabytków naszej przeszłości, a wydana książeczka jest nader pożyteczna.

Cudowny obraz Matki Boskiej w klasztorze O O . Oratorjanów w Gostyniu (Wielkopolska).

Widok frontu kościoła i klasztoru.

Widok ogólny kościoła i klasztoru, zdjęcie z aeroplanu dokonane przez p. majora Wiktora Willmanna.

Ołtarz boczny Matki Boskiej Różańcowej.

Ołtarz boczny z cudownym wizerunkiem Pana Jezusa.

Tabernakulum: ponad niem srebrna zasłona na obraz z wizerunkiem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marji Panny.

Wnętrze kościoła z głównym ołtarzem.

Główny ołtarz z cudownym obrazem Matki Boskiej.

Konfesjonał.

Piękna monstrancja barokowa i 2 kielichy roboty ręcznej.

Ornat. Haft złoty na złotem tle. Ornat. Złoty haft na srebrnej lamie.

Ornat amarantowy, przyozdobiony misterną koronką srebrną. Ornat haftowany kolorowym jedwabiem na złotem i srebrnem tle.

1. 2 3. 1. Ornat czerwony, tego samego rodzaju co kapa. — 2. Ornat biały, słup środkowy, haft złoty i jedwabny, na złotem tle, boczne tło, taki sam haft na srebrnem tle . — 3. Ornat zielony, wzory tkane srebrem.