SREBRNA SKRZYNKA W SKARBCU KATEDRY WAWELSKIEJ

Skrzynka ta zapisana jest w najstarszym Inwentarzu Skarbca z r. 1563 z dodatkiem, że zaO C - ltj wiera ziemię zroszoną krwią św. Stanisława. W r. 1620 wymieniona znów jako relikwiarz, później pozostawała w ukryciu, odnaleziona dopiero w roku 1 OO-I . r , w czasie wizytacji biskupa, późniejszego kardynała, Albina Dunajewskiego. Całość wewnątrz i zewnątrz grubo złocona w ogniu, a ornamenty łuków, narożniki wieczka i napisy, pokryte czernią ołowianą. Na pierwszy rzut oka możnaby sądzić, że jest to zabytek sassenidzki. Jest ona jednak znacznie późniejsza, gdyż wojownicy są tu w zbrojach bizantyńskich, pochodzących od zbroi rzymskich, zupełnie odmiennych tak od sassanickich, jak i zachodnio-europejskich, a nadto jest tu napis arabski. Kształt takiej skrzynki dosyć był powszechny w średniowieczu, zwłaszcza w relikwiarzach, które stawiano na ołtarzu. Na ściankach samej skrzynki wyobrażona walka ludzi i zwierząt, rzeczywistych i fantastycznych, na ściankach zaś wieczka po dwa pawie, lwy i gryfy, stojące po bokach mistycznego drzewa, wyobrażającego wedle wschodnich wierzeń, raj i nieśmiertelność. Symbol ten drzewa rajskiego powstał w starej Persji, a przeniósł się do wierzeń mahometańskich, jako cyprys, nierzadko spotykany na makatach i kobiercach. Dolną krawędzią wieczka biegnie napis arabski w głoskach starych “kuficznych“, zamieniających się już na więcej ozdobne, zwane “naskhi“, zaokrąglone i przyjmujące wzory kwiatowe, Ciekawe, że na początku napisu położono znak Krzyża św. 

Dotąd uważano, że skrzyneczka mogła być wykonana w ziemiach zdobytych przez krzyżowców, gdzie wierzenia mahometańskie łączyły się nieraz z chrześcijańskiemi. Wiele jednak szczegółów wskazuje na to, że miejscem wykonania była Sycylja, gdzie panowała sztuka zupełnie podobna jak w państwach krzyżowców, a gdzie żywioł mahometański od dawniejszych jeszcze czasów łączył się z chrześcijańskim. Pod względem artystycznym nasza skrzynka posiada wybitną wartość dekoracyjną. Rzeźby są wyraziste, silnie stylizowane. Cały wzór wykonany jest sposobem wytłaczania, uzupełnianym wybijaniem za pomocą rozmaitego rodzaju dłótek. Ziemia, o której wspomina inwentarz, nie pochodziła napewno ze Skałki, ale raczej z Palestyny, gdyż nie rzadkie były niegdyś relikwiarze, w których pątnicy przynosili stamtąd ziemię i kamyczki, a tego rodzaju drewniana puszka, zapisana jest w inwentarzu Skarbca Wawelskiego z roku 1586. O tej skrzyneczce podajemy tu narazie tylko krótką wiadomość, gdyż szerzej ją opiszemy w obszernem wydawnictwie, które obejmie także inne zabytki Skarbca Wawelskiego i Muzeum Metropolitalnego. 

Ks. Dr. Tad. Kruszyński.