Figura odwrócona. Śladami Caspara Davida Friedricha

Wystawa "Figura odwrócona" to jednocześnie hołd i zaznaczenie śladu obecności pochodzącego z Pomorza Caspara Davida Friedricha, jednego z najwybitniejszych malarzy epoki romantyzmu.

Artysta urodził się 250 lat temu w nadbałtyckim Greifswaldzie. To także reportażowa prezentacja blisko piętnastoletniej „przygody” z Friedrichem, zafascynowanego nim kuratora wystawy i autora projektu Tygodnia Friedrichowskiego – Daniela Źródlewskiego, na co dzień rzecznika prasowego Muzeum Narodowego w Szczecinie. Szczecińskie przywołanie malarza wpisuje się w europejskie obchody roku jubileuszowego.

Na wystawę obok zachowanych w muzealnych archiwach tytułowych „śladów” (dokumenty, publikacje) i dopasowanych do tematu wybranych obiektów z kolekcji (m.in. dokumentacja badań archeologicznych, modele żaglowców, monety, inwentarz, szkicownik – faksymile), składają się wielkoformatowe wydruki ze współczesnymi fotografiami oraz reprodukcje obrazów i rysunków Friedricha. Dopełnieniem są materiały (akcydensy i pamiątki) gromadzone przez Źródlewskiego, a także przekazane przez organizatorów rocznicowych wystaw w Hamburgu, Berlinie, Dreźnie czy Greifswaldzie.

Na ekspozycji można również obejrzeć piękne „rzeczy” inspirowane romantykiem z Pomorza, a wykonane przez „Szyjemy sztukę”.

Wystawa Figura odwrócona stwarza okazję do świeżego spojrzenia na artystyczną spuściznę Caspara Davida Friedricha
i umiejscowienia jej na nowo w kontekstach współczesności. To obrazy w momencie powstania nasączone osobistą tęsknotą malarza i subiektywnym patriotyzmem, a dziś wskazujące choćby na trudne relacje człowieka z naturą. Malarskimi krajobrazami Friedricha fascynują się aktualnie nie tylko strażnicy przyrody, stawiający czoła katastrofie klimatycznej, ale także marzyciele, szukający oderwania od pędzącego (dokąd?) świata.

Nikt, tak jak Caspar David Friedrich, nie potrafił pokazać w przyrodzie emocji i uczuć.

KLECHDA O MALARZU

Pragnę podzielić się z Państwem swoją fascynacją Casparem Davidem Friedrichem. Chcę Wam opowiedzieć o niezwykłym artyście i jego dziele. Choć od dekady pracuję w Muzeum Narodowym w Szczecinie, moja opowieść nie będzie miała charakteru kuratorskiej narracji, ale raczej dziennikarskiego reportażu. Znalazłem nawet na formę tej swojej opowieści nazwę, nieco archaiczną lecz trafną. To KLECHDA. Definicja mówi, że to rodzaj opowieści
o legendarnej przeszłości regionu, o jego bohaterach, doniosłych wydarzeniach albo osobliwościach krajobrazu. Choć klechda jest spokrewniona z baśnią, to jest jednak silniej osadzona w realiach społeczno-obyczajowych, a mniej bajkowa czy fantastyczna.

Zgadza się prawda? Wystawa Figura odwrócona będzie zatem od teraz klechdą o niezwykłym malarzu i pięknej krainie – Pomorzu. Czepialscy od razu odnajdą nutę fałszu w powyższym, bo przecież mówimy o podzielonym Pomorzu z przełomu XVIII i XIX wieku. Tak, Greifswald to Pomorze Przednie, Szczecin to już Prusy. Jednak w definicji klechdy jest coś o baśni. Przy tym pozostaje. Tyle autor wystawy, a co swojej sztuce mówił sam Caspar David Friedrich?
– Muszę całkowicie oddać się otaczającej mnie przyrodzie, zespolić z chmurami i skałami, aby udało mi się pozostać tym, kim jestem.
– Muszę zostać sam i wiedzieć, że jestem sam, aby kontemplować i odczuwać naturę w pełni; muszę poddać się temu, co mnie otacza, muszę połączyć się z moimi chmurami i skałami, aby być tym, kim jestem. Samotność jest niezbędna do mojego dialogu z naturą.
– Człowiek jest najpiękniejszym wytworem życia ziemi i jeśli ziemia nie jest doskonała bez człowieka, to tym bardziej człowieka nie można wyobrazić sobie jako doskonałego bez ziemi.
– Nazywasz mnie mizantropem, bo unikam ludzi. Mylisz się, kocham ludzi. Jednak, by ich nie znienawidzić , muszę unikać ich towarzystwa.
– Zamknij swoje cielesne oko, abyś mógł najpierw zobaczyć swój obraz okiem duchowym.
– Artysta powinien malować nie tylko to, co widzi przed sobą, ale także to, co widzi w sobie.

Daniel Źródlewski