Ukryte znaczenia. Sztuka na Pomorzu w XVI i XVII wieku

Nowa wystawa stała Muzeum Narodowym w Szczecinie przy Wałach Chrobrego

Kuratorka: Monika Frankowska-Makała
Projekt ekspozycji: Waldemar Wojciechowski
Wystawa dostępna dla publiczności od 23 września 2021 roku

„Ukryte znaczenia” – nowa wystawa stała w Muzeum Narodowym w Szczecinie − poświęcona jest sztuce na Pomorzu w XVI i XVII w.

Jednym z najważniejszych wydarzeń, które ukształtowały nowożytną sztukę na Pomorzu, była reformacja. Jej oficjalne wprowadzenie w Księstwie Pomorskim w 1534 r., poprzedzone kilkunastoma latami intensywnej działalności reformatorów, wywarło wpływ na sposób wyposażania miejscowych kościołów. Pojawiły się dzieła wyrażające nowe treści teologiczne, w których posługiwano się charakterystycznymi dla sztuki protestanckiej sposobami obrazowania, jak również nowe typy naczyń liturgicznych. Jednocześnie w sztuce kościelnej na Pomorzu było widoczne świadome kontynuowanie wątków średniowiecznych, zachowano też stosunkowo dużo z wcześniejszej tradycji liturgicznej.

Po wprowadzeniu reformacji Pomorze znalazło się w kręgu wpływów artystycznych krajów protestanckich, z którymi łączyły je także związki polityczne i dynastyczne – głównie Saksonii, Brandenburgii i Meklemburgii. Na dwory książęce w Szczecinie i Wołogoszczy przybywali ponadto artyści z innych stron, m.in. Niderlandów i Włoch, przynosząc nowe prądy artystyczne. Oczywiście pojawiający się na Pomorzu artyści realizowali zlecenia nie tylko książąt, ale i arystokracji czy miejskiego patrycjatu, czego przykładami są m.in. tryptyk z kościoła w Gryfinie namalowany przez Davida Redtela, nadwornego malarza księcia Jana Fryderyka, czy płaskorzeźba ze sceną Nawrócenia Szawła z kamienicy Loitzów w Szczecinie, przypisywana Hansowi Schenckowi zw. Scheusslich, pracującemu dla książąt Barnima IX (XI) i Filipa I.

Wystawa Ukryte znaczenia ukazuje nie tylko dzieje Pomorza, ale także odzwierciedla tendencje i procesy widoczne w kulturze artystycznej północnej Europy w czasach renesansu i wczesnego baroku. Dla sztuki XVI i XVII w. duże znaczenie miało rozpowszechnianie dzieł artystów z wiodących ośrodków sztuki europejskiej za pomocą wzorów graficznych. Pomorscy malarze również chętnie czerpali inspiracje z kompozycji mistrzów niderlandzkich (np. Jana Sadelera) oraz flamandzkich (np. Petera Paula Rubensa) czy artystów włoskiego manieryzmu i baroku (Jacopa Tintoretta, Federica Barocciego). Prace artystów pomorskich, oparte na wzorcach graficznych, zestawiono na wystawie z kolekcją XVII-wiecznych obrazów ze zbiorów MNS, powstałych na terenie Włoch, Holandii i Flandrii (m.in. Św. Jan Ewangelista Bernarda Cavallina czy Wielki kiermasz według Davida Vinckboonsa).

Równolegle do opowieści o sztuce pomorskiej XVI i XVII w. na wystawie prowadzona jest narracja dotycząca symboli, alegorii oraz treści ideowych ukrytych w dziełach sztuki nowożytnej. W okresie tym, podobnie jak w średniowieczu, chętnie posługiwano się motywami obrazowymi do przedstawiania abstrakcyjnych pojęć i cech związanych ze wszechświatem oraz człowiekiem. Znaczenia te – zwykle oczywiste dla dawnych odbiorców – współczesnemu widzowi mogą sprawiać trudność w zrozumieniu i często wymagają wyjaśnienia.

Ukryte znaczenia. Sztuka na Pomorzu w XVI i XVII wieku

Kuratorka: Monika Frankowska-Makała
Projekt wystawy: Waldemar Wojciechowski

Patronat honorowy:
Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego, Olgierd Geblewicz
Premier Kraju Związkowego Meklemburgia-Pomorze Przednie, Manuela Schwesig

Wystawa powstała w ramach projektu „Wspólne dziedzictwo, wspólna przyszłość. Centralne muzea pomorskie wspólnie prezentują dzieje i kulturę Pomorza” dofinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) w ramach Programu Współpracy Interreg V A Meklemburgia-Pomorze Przednie / Brandenburgia / Polska oraz ze środków finansowych Województwa Zachodniopomorskiego.