Zamość, Zamoyscy, Ordynacja Zamojska

Pierwsza część wystawy prezentuje najciekawsze zabytki związane z rodem Zamoyskich i postacią kanclerza i hetmana Jana Zamoyskiego. Są to m.in. dzieła sztuki, pamiątki i materiały poglądowe dobrane pod kątem ich związku z problematyką dotyczącą roli, jaką w dziejach regionu odegrała również Ordynacja Zamojska czyli rozległy, zgromadzony i odpowiednio zorganizowany przez kanclerza majątek ziemski będący w posiadaniu jego potomków przez następne 350 lat. Na parterze kamienicy Pod Aniołem, Bartoszewiczów, w tzw. izbie tylnej, która pełniła rolę reprezentacyjnego pokoju gościnnego, umieszczone są pełnopostaciowe portrety olejne: Jana Zamoyskiego (1542-1605) i Stefana Batorego, Tomasza Zamoyskiego (1594-1638). Po przeciwnej stronie prezentowane są portrety olejne: Jana II Zamoyskiego „Sobiepana” (1627-1665), jego żony Marii Kazimiery d’Arquien de la Grange oraz siostry Gryzeldy Konstancji Wiśniowieckiej (1623-1672), a nad nimi wizerunki królewskie Zygmunta III Wazy (1566-1632) i jego drugiej żony Konstancji Habsburżanki (1588-1631).

Wśród innych obiektów prezentowanych w gablotach na szczególną uwagę zasługują: berło Akademii Zamojskiej fundacji Tomasza Zamoyskiego z 1619 roku, będące najcenniejszym przedmiotem znajdującym się w zbiorach Muzeum Zamojskiego, a dotyczącym Akademii Zamojskiej oraz puszka na komunikanty z fundacji Jana Zamoyskiego i Barbary Tarnowskiej dla Kolegiaty Zamojskiej sprzed 1605 roku. Druga część wystawy zwraca uwagę na wyjątkowe bogactwo zdobnicze pomieszczeń, które w XVII i XVIII w. pełniły rolę mieszkania – ekskluzywnego apartamentu. Umieszczono tutaj ekspozycję poświęconą historii, kulturze i sztuce Ormian osiedlających się w Zamościu. Na II piętrze kamienicy zwanej m.in.: Pod Aniołem lub Pod Lwami zaaranżowano ekspozycję związaną z mieszczaństwem. Była to dominująca grupa społeczna w Zamościu już od XVI wieku. Zgromadzono tu wspaniałe przykłady mebli, malarstwa, rzeźby oraz rzemiosła artystycznego, których nie mogło zabraknąć w bogatych, gustownych mieszkaniach patrycjatu.