Wskazówki dla zwiedzających

Oparte zostały na doświadczeniu akcji oświatowej, prowadzonej przez muzea zachodnio-europejskie. Oto one: 

1. Należy możliwie często odwiedzać galerję, nie przedłużając wszakże nadmiernie każdorazowego pobytu. Zarówno zainteresowanie się zbiorami, jak też i możność ich wchłonięcia i przyswojenia - słabną szybko, w miarę postępującego zmęczenia. 
2. Jednorazowo wskazane jest przestudjowanie gruntowne raczej jednej tylko sali, niż dokonanie powierzchownego przeglądu całości. Zatrzymując się przed obrazem, poświęćmy mu całą uwagę, odchodząc odeń dopiero po próbie zdania sobie sprawy z jego wartości. Nie rozpraszajmy swej uwagi na kilka dzieł sztuki równocześnie. 
3. Nie należy unikać obrazów poznanych już uprzednio z reprodukcji: najlepsza nawet reprodukcja odbiega daleko od oryginału. 
4. Stając przed obrazem należy zdać sobie sprawę, co mianowicie on wyobraża. Ustalenie treści dzieła sztuki jest wstępnem stadjum ku należytemu zrozumieniu. 
5. Uczmy się wyszukiwać w galerji na własną rękę piękne lub interesujące dzieła, nie poprzestając na zaleceniach przewodnika, katalogu czy powszechnej opinji. 
6. Unikajmy wyszukiwania błędów w obrazie i łatwej krytyki artysty. Starajmy się z nim porozumieć, uprzytamniając sobie, co miał on na celu, jak dążył do tego przez barwę i linję, jakie miał trudności do przezwyciężenia, co zdołał osiągnąć na tle sztuki swych czasów. Pamiętajmy, że różnolite są formy piękna, twórczy natomiast wysiłek człowieka godzien jest zawsze najwyższego szacunku.

Galerja malarstwa obcego w Muzeum Narodowem w Warszawie posiada wieloletnią już historję. Zawiązek jej sięga roku 1858, daty pozyskania zapisu Piotra Fiorentiniego, który złożył swą kolekcję Warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych. Już w parę lat później, w r. 1862, dokonany został zakup szeregu obrazów na aukcji zbiorów Weyera w Kolonji: szczęśliwa ta tranzakcja powiększyła znacznie istniejący zawiązek zbiorów warszawskich, podnosząc równocześnie wydatnie ich poziom. Po skasowaniu szkoły, miasto przejęło sporą już podówczas galerję, kilkakrotnie zmieniając w ciągu lat następnych jej lokal. Zawartość kolekcji wzbogacił w r. 1905 hojny dar Cyprjana Lachnickiego, jednego z najbardziej zasłużonych mecenasów muzeum. W r. 1916 dotychczasowa galerja miejska ulega przekształceniu na Muzeum Narodowe, które rozpoczyna nowy okres istnienia, mieszcząc się prowizorycznie w starym gmachu na Podwalu, dawnym pałacu biskupów unickich. Rozwijają się coraz to nowe działy, a księga darów notuje długi szereg nazwisk ofiarodawców, którzy na równi ze stale kontynuowaną akcją zakupową złożyli się na dzisiejszy wygląd galerji. Nabycie w r. 1935 przez Zarząd Miejski, z inicjatywy Prezydenta Miasta, Min. Stefana Starzyńskiego, bogatej i starannie zebranej kolekcji Popławskich, stanowi w życiu muzealnej galerji dalszy etap o historycznem znaczeniu. 

Przewodnik niniejszy pomyślany został jako przystępny, w miarę możności, wykład o ważniejszych fazach rozwojowych sztuki europejskiej, na których tle omówione zostały celniejsze obrazy zbioru. Podejście tego typu możliwe było do osiągnięcia, rzecz prosta, tylko w działach lepiej reprezentowanych w naszej galerji - a więc w dziale malarstwa flamandzkiego i holenderskiego. Szczupły zasób dzieł sztuki włoskiej, staroniemieckiej, niderlandzkiej i francuskiej zmusił do bardziej skrótowego potraktowania odnośnych rozdziałów. Nowa ekspozycja obrazów miała na celu możliwie przejrzysty układ galerji, z wyodrębnieniem ważniejszych zagadnień i kierunków. Postępująca naprzód praca nad katalologiem rozumowanym, przyniosła już dzisiaj szereg poprawek w określeniach autorstwa poszczególnych dzieł galerji, a niewątpliwie z biegiem czasu nastąpią nowe uzupełnienia. Ułatwia tę pracę rosnące zainteresowanie zbiorami muzeum ze strony polskich i obcych badaczy, znajdujące wyraz w coraz to nowych publikacjach o obrazach galerji.

Określenia podane w przewodniku oparte zostały częściowo na własnych poszukiwaniach autora. Dużo materjału dostarczyły archiwa Muzeum, wśród których m. in. wymienić należy notatki dr. Jadwigi Przeworskiej. Ważną pomocą były spostrzeżenia zakomunikowane Dyrekcji Muzeum przez dr. Jana Żarnowskiego, którego katalog zbioru Popławskich dostarczył również określeń do wszystkich obrazów tej części zbioru; za bezinteresowną i uczynną pomoc, Dyrekcja Muzeum Narodowego winna jest dr. Żarnowskiemu wyrazy szczerego podziękowania.