Podróże na wschód

Wystawę „Podróże na wschód” otwiera prezentacja kultury i sztuki Azji Południowo-Zachodniej. Nieprzypadkowo znalazła się ona na początku drogi zwiedzania – region ten, poprzez swoje położenie geograficzne względem Europy, nazywany jest też Bliskim Wschodem.

Jego historia wykracza daleko poza początki cywilizacji grecko-rzymskiej. Starożytne państwa rozwijały się tam w dolinie Eufratu i Tygrysu już w IV tysiącleciu p.n.e. Od VII wieku na obszarze tym rozwijał się islam – religia, która stanowiła ważny element kulturotwórczy.

W tej części wystawy prezentowany jest bardzo zróżnicowany wybór obiektów. Zaliczają się do niej przedmioty starożytne, wśród których znajduje się najstarszy zabytek w zbiorach Muzeum – cegła fundacyjna z Mezopotamii datowana na XXI w. p.n.e. z odciśnięta w niej inskrypcją w piśmie klinowym.

Do zbioru innych obiektów w tej części wystawy należą przykłady tkanin i malarstwa z epoki Kadżarów z Iranu, biżuteria z Jemenu, stroje (np. suknia palestyńska z pasem i naczółkiem) oraz wspaniałe tkaniny (np. kobierzec z wizerunkami walczących zwierząt Iranu).

Dokonany wybór eksponatów pozwolił na zilustrowanie tych zjawisk w kulturze i sztuce, które w największym stopniu wpłynęły na tradycje innych obszarów, prezentowanych w dalszej części wystawy.

Drugim etapem wystawy jest galeria poświęcona kulturze Azji Centralnej, którą ukształtowały rdzenne społeczności koczownicze oraz wpływy perskie, hellenistyczne, chińskie, arabskie i rosyjskie. Przenikały się tu także różne religie: lokalny szamanizm, buddyzm, zaratusztrianizm, a wreszcie islam sunnicki.

Obiekty w tej części wystawy zachwycają bogatą kolorystyką i ornamentami. Prezentowane jest tu między innymi rękodzieło koczowników z Turkmenistanu, przykłady tkactwa, haftów i kobierców turkmeńskich, filce z Kazachstanu, Kirgistanu i Turkmenistanu wyróżniające się graficznymi wzorami o skontrastowanej kolorystyce, różnorodne przykłady ubiorów Kazachów, Kirgizów, Turkmenów i Afgańczyków (np. bogato zdobiona suknia dżumlo) oraz wyróżniające się bogactwem i bogatymi haftami stroje Uzbeków wraz z kolekcją niskich czapeczek zwanych z rosyjska tiubietiejkami.

Jednymi z najpiękniejszych obiektów w strefie Azji Centralnej są tkaniny haftowane suzani. Stanowią one niezwykle ważną część wspólnego dziedzictwa kulturowego Uzbeków i Tadżyków. Ich nasycona, intensywna kolorystyka i bogate wzory kwiatowe kontrastują z jasnym lub purpurowym tłem (przykładem jest piękny ikatowy płaszcz).

Pod arkadami bazaru charakterystycznego dla muzułmańskich krajów Azji Centralnej podziwiać można duży wybór polichromowanych i glazurowanych naczyń ceramicznych, które są przykładem najstarszego rzemiosła wciąż kultywowanego w Uzbekistanie i Tadżykistanie.

Poza ceramiką znajdują się tu także przedmioty z mosiądzu i brązu (np. dzban oftoba służący do rytualnego obmywania się przed modlitwą) oraz wspaniałe szkło z Heratu w niebieskich, turkusowych i zielonych barwach.

Następnym przystankiem w „Podróżach na wschód” jest Mongolia czyli kraj, na który w większości składa się step i półpustynia. Zamieszkują go różne grupy Mongołów i ludów tureckich o charakterze koczowniczym. Zimy są tu mroźne, lata upalne, wieje stały, zimny wiatr północny i rzadko pada deszcz. Zaludnienie wynosi około 2 osób na km², co daje najmniejszą średnią na świecie.

Obiekty w tej części wystawy prezentują ich tradycje, kulturę, sztukę oraz wierzenia. Znajdują się tu przykłady tradycyjnych strojów mieszkańców Mongolii (np. płaszcz deel), czepiec noszony przez zamężne kobiety ludu Chałcha (Chałchasów), bogaty wybór biżuterii – naszyjników, pierścieni i innych ozdób, do których używano także turkusów, pereł, agatów, bursztynów i lapis lazuli.

W galerii poświęconej Mongolii można oglądać także artefakty związane z kowalstwem i innymi rzemiosłami, a także z obecnym tam buddyzmem i szamanizmem. Pośród obiektów związanych z religią znajdują się thanki, czyli buddyjskie obrazy sakralne oraz między innymi relikwiarze.

Mongołowie słyną ze swojej gościnności i chętnie zapraszają do swego domu – jurty. Dlatego także i na wystawie „Podróże na wschód” odwiedzający mogą zajrzeć do oryginalnej jurty z tradycyjnym wyposażeniem. Jurta to kolisty, obszerny namiot, który jest składany i przenośny.

Pod koniec podróży przenosimy się do największego kraju Azji Południowo-Wschodniej, obejmującego ok 18 000 wysp. Trzon tej części wystawy stanowi założycielska kolekcja twórcy i patrona Muzeum – Andrzeja Wawrzyniaka (1931-2020).

Kolekcja indonezyjska stanowi najbogatszy i największy zbiór Muzeum Azji i Pacyfiku. Na wystawie stałej zaprezentowane zostały liczne przykłady tradycyjnej broni, miedzy innymi krisów, które są otaczane wielkim szacunkiem i z którymi wiąże się wiele zwyczajów. Poza nimi znajdują się tutaj przykłady strojów indonezyjskich związanych z klasycznymi tańcami balijskimi czy ceremonią ślubu, zespół instrumentów orkiestry gamelanowej złożony przede wszystkim z różnej wielkości gongów oraz instrumentów sztabkowych. Można podziwiać tu również liczne lalki wayang wykonywane z ażurowo wycinanej skóry, które wykorzystywane są w przedstawieniach teatru cieni oraz bogatą kolekcję tkanin batikowych.

Odwiedzający oprócz podziwiania masek, broni, strojów i lalek wayang, a także świadectw odległej przeszłości tego regionu, będą mogli obejrzeć z bliska pendopo – drewniany pawilon służący do koncertów klasycznej indonezyjskiej orkiestry gamelanowej oraz przedstawień teatru cieni.

„Strefa dźwięków” to pierwsza część ekspozycji stałej realizowanej w nowej siedzibie Muzeum Azji i Pacyfiku.

Wystawa prezentuje około 120 instrumentów muzycznych pochodzących z różnych obszarów kulturowych i krajów. Są to zarówno instrumenty o prostej konstrukcji, na których grywano po amatorsku, jak i prawdziwe działa sztuki, których używali zawodowi muzycy na dworach władców. Kontekst kulturowy oraz ich funkcje przedstawione zostaną za pomocą różnorodnych multimediów. Dają one możliwość poznania zarówno tradycyjnej roli instrumentu, jak i współczesnych przemian zachodzących w sferze muzyki pod wpływem wzajemnego przenikania się różnych kultur.

Zwiedzający mogą nie tylko obejrzeć przepiękne obiekty z muzealnej kolekcji, lecz także posłuchać brzmienia wybranych instrumentów, obejrzeć filmy prezentujące techniki gry na nich oraz zapoznać się ze współczesną i historyczną dokumentacją fotograficzną muzycznych tradycji.