KURPIOWSKIE OSÓBKI

Wystawa prezentuje rzeźby z terenu Kurpiowskiej Puszczy Zielonej, z okresu od końca XVIII do początków XX wieku, pochodzące z dawnych kapliczek i krzyży przydrożnych.

Mieszkańcy Puszczy wykształcili w II połowie XIX wieku oryginalną kulturę i sztukę ludową, wśród których jedną z najbardziej fascynujących dziedzin tworzyła drewniana rzeźba ludowa - świątki zwane "figurami" lub "osóbkami". Najczęstszym wizerunkiem rzeźbiarskim była postać Chrystusa Ukrzyżowanego zwanego "Pasyją". Prezentowane na wystawie „Pasyje” tworzą dwie grupy - przybite do krzyży pochodzą z wnętrz mieszkalnych, a figurki bez rąk - z krzyży przydrożnych.
KRZYŻE I KAPLICZKI STAŁY WE WSIACH,
wokół nich, na granicach pól czy parafii. Były wyrazem kultu religijnego, ale zapewniały także opiekę i poczucie bezpieczeństwa. Chroniły przed żywiołami - zalewaniem pól, ogniem i chorobą (zwaną morowym powietrzem lub zarazą). Św. Jan Nepomucen, absolutny rekordzista kapliczkowy, chronił pola i łąki przed rozlewiskami oraz powodzią, a więc miał zapewnić wystarczającą ilość pożywienia dla ludzi i zwierząt oraz odsunąć widmo głodu na przednówku. Św. Florian ochraniał przed ogniem, Św. Roch strzegł ludzi i zwierzęta przed chorobami, szczególnie morowym powietrzem. Św. Rocha można obejrzeć na dołączonej do wystawy prezentacji multimedialnej, która oprócz dodatkowych informacji zawiera ogromny materiał fotograficzny dotyczący kapliczek. Prócz tych trzech absolutnie najważniejszych postaci kapliczkowych była duża ilość wizerunków Chrystusa Frasobliwego czy patronów indywidualnych.

O każdej z prezentowanych na wystawie rzeźb można snuć krótsze czy dłuższe opowieści, np. Św. Barbara po dokładnej konserwacji, okazała się być Chrystusem Zmartwychwstałym. Natomiast niewiele możemy powiedzieć o ich autorach, anonimowych rzeźbiarzach, którzy pozostali w cieniu swoich rzeźb. Przechowała się pamięć o dwóch cenionych i szanowanych rzeźbiarzach: Łukaszu Raczkowskim („Pasyje” i Św. Jany Nepomuceny) i Andrzeju Kaczyńskim, który wykonał w II poł. XIX w., kilkanaście kompozycji wielofiguralnych, zwanych „Św. Trójcą”, z których dwie można obejrzeć na wystawie.

Rzeźby prezentowane na wystawie pochodzą ze zbiorów Muzeum Północno-Mazowieckiego i Skansenu Kurpiowskiego im. Adama Chętnika w Nowogrodzie.