ŁOMŻA – WĘDRÓWKA PRZEZ WIEKI

Na wystawie zgromadzono wybrane zabytki archeologiczne i numizmatyczne przedstawiające kulturę materialną oraz duchową mieszkańców Starej Łomży i obecnego miasta. Wszystkie obiekty pochodzą ze zbiorów pozyskanych w drodze wykopaliskowych badań ratowniczych, nadzorów archeologicznych, darów mieszkańców Łomży, a w przypadku numizmatyki – także zakupów.
ZAKRES CHRONOLOGICZNY WYSTAWY OBEJMUJE CZASY OD POJAWIENIA SIĘ CZŁOWIEKA NAD NARWIĄ
- w IX tys. p.n.e. aż po wiek XX. Artefakty podzielono na bloki tematyczne: zabytki krzemienne i rogowe, narzędzia i broń, naczynia gliniane, szkło, strój, skóry, dewocjonalia, monety, kafle, zabytkowe budowle oraz skarb.

Miejsce, z którym należy wiązać początki miasta, to wyniosła krawędź doliny Narwi w Starej Łomży, gdzie w IX wieku założono osadę otwartą, szybko rozwijającą się dzięki szlakowi handlowemu. W początkach XI wieku osadę wzmocniono wałami – powstał gród. Nie wiadomo, kiedy dobudowano dwa podgrodzia. Gród spłonął. Na tym miejscu zbudowano w XII wieku nowy gród, który istniał do połowy XIII wieku, kiedy to został zniszczony najazdem Litwinów. Obiekt jest wyjątkowy pod względem konstrukcyjnym. Nie ma drugiego takiego na terenie Polski. Stamtąd pochodzą różnorodne zabytki wczesnośredniowieczne.

Równie interesujące materiały pozyskano z rozległego cmentarzyska, funkcjonującego od średniowiecza po wiek XVIII, na Wzgórzu św. Wawrzyńca w Starej Łomży oraz z ulic Rybaki, Dwornej, Długiej i ze Starego Rynku. Wśród unikalnych znalezisk znajduje się możdżeń bydła prymitywnego z odciskiem jarzma, fragmenty odzieży przetykanej złotą nicią (XV/XVI w.), okucie końca pasa z czasów Św. Brunona z Kwerfurtu (XI w.), zawieszka z Gotlandii – jako ślad Wikingów na ziemi łomżyńskiej (XI w.) oraz bardzo rzadkie denary z połowy XVI wieku i brakteat guziczkowy, datowany na przełom XIV i XV wieku.

Wyjątkową grupę zabytków zawiera skarb z Góry Strękowej. Są w nim monety arabskie – dirhamy oraz srebrne ozdoby – zausznice i paciory z X wieku. Dzięki licznym rekonstrukcjom, makietom obozowiska mezolitycznego i grodu oraz multimedialnemu „Spacerowi z archeologiem po Łomży” ekspozycja ma duże walory poznawcze i edukacyjne.