Wystawa etnograficzna

Stała wystawa etnograficzna pt. Szare jak ziemia, barwne jak pamięć poświęcona jest człowiekowi - twórcy, a zarazem "wytworowi" kultury wsi okresu dwudziestolecia międzywojennego, na terenie Polski środkowej (na wystawie reprezentowane są regiony: opoczyński, rawski, łowicki i sieradzki). W owym czasie wieś pozostawała jeszcze w pewnej izolacji od świata zewnętrznego, co sprzyjało utrzymywaniu się postaw zachowawczych, a wraz z nimi systemu społeczno-kulturowego, który opierał się na wartościach związanych z ziemią, lokalnością, kultywowaniem miejscowej tradycji, działaniem kontroli społecznej i na autorytecie starszych. Dlatego też mimo indywidualizacji losów jednostek, istniał na wsi pewien schemat kulturowy ludzkiej drogi życiowej. Koleje życia człowieka stanowią główny wątek narracyjny prezentowanej wystawy, a poszczególne jej części są "wizerunkami" następujących po sobie etapów biografii chłopskiej.

"Wizerunkiem" dzieciństwa jest wnętrze izby, a więc najważniejszej części domu rodzinnego, od której dziecko zaczynało poznawanie świata i gdzie czuło się najbezpieczniej. Tu dzieci naśladujące dorosłych, wdrażane do najrozmaitszych zajęć, uczyły się wytrwałości, poczucia obowiązku i szacunku dla pracy. W izbie-kuchni koncentrowało się życie całej rodziny, a w tradycyjnym wnętrzu obowiązywał pewien ustalony porządek w rozmieszczaniu mebli, sprzętów, przedmiotów kultu religijnego i elementów zdobniczych.

Na wystawie zrekonstruowano część chałupy opoczyńskiej: fragment sieni i sąsiadującej z nią izby-kuchni. Zastosowany do celów ekspozycyjnych przekrój budynku umożliwia pokazanie różnych szczegółów konstrukcyjnych budynku oraz odsłonięcie strychu. Ważnym elementem budowlanym są urządzenia ogniowe: palenisko z okapem, piec-ogrzewacz, oraz komin przystosowany konstrukcyjnie do odprowadzania dymu z dwu pomieszczeń.