Medale chełmskie PTTK

Od 10 sierpnia 2023 roku w Muzeum Regionalnym w Krasnymstawie można oglądać nową wystawę czasową pt. „Medale chełmskie PTTK z lat 1972-1992”. Zaprezentowano na niej 119 eksponatów znajdujących się w Dziale Historii i Numizmatyki. Wszystkie eksponowane obiekty zostały wykonane przez Mennicę Państwową w Warszawie na zlecenie Zarządu Wojewódzkiego PTTK w Chełmie.

Medale bite były z tombaku w dwóch wersjach: patynowanej lub srebrzonej, a następnie oksydowanej. Ich projektantami byli nieżyjący już dziś artyści tj.: Edward Gorol, Anna Jarnuszkiewicz i Jerzy Jarnuszkiewicz.

Edward Gorol (1930-2003) – absolwent warszawskiej ASP na Wydziale Rzeźby. Autor wielu prac medalierskich oraz odznaczeń państwowych. Jego prace znajdują się w wielu muzeach. Uczestniczył w wystawach zarówno krajowych, jak i zagranicznych.

Jerzy Jarnuszkiewicz (1919-2005) – ukończył warszawską Akademię Sztuk Pięknych. Zajmował się rzeźbą pomnikową, medalierstwem i grafiką. W latach 60-tych i 70-tych XX wieku na zlecenie ówczesnej Mennicy Państwowej projektował monety: obiegowe, kolekcjonerskie, okolicznościowe i próbne. Autor „Dziejów sztuki medalierskiej w Polsce” Adam Więcek napisał, iż prace J. Jarnuszkiewicza „odznaczają się graficznym, lekko stylizowanym ujęciem i płaskim reliefem”. Uczestniczył w wystawach krajowych i zagranicznych.

Anna Jarnuszkiewicz (1935-2021) – ukończyła Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. Specjalizowała się w medalierstwie i scenografii teatralnej. W okresie PRL-u była także autorką lub współautorką wielu polskich monet. Jej prace były prezentowane na wystawach.

Niestety krasnostawskie Muzeum nie posiada wszystkich medali wyemitowanych przez chełmski PTTK od 1972 roku. Na ekspozycji najliczniej reprezentowane są medale z serii „Władcy i orły polskie”, wydawanej od 1985 roku. Pierwowzorem dla wizerunków polskich władców był cykl rysunków Jana Matejki pt. „Portrety królów i książąt polskich”, powstałych w latach 1890-1892 . Kilka lat wcześniej tj. w 1979 roku również w oparciu o prace J. Matejki ówczesna Mennica Państwowa rozpoczęła emisję serii monet „Poczet królów książąt i królów polskich”, która ukazywała się do 2005 roku, a jednym z projektantów była wspomniana Anna Jarnuszkiewicz.

Inne prezentują postacie historyczne takie jak m.in.: król Władysław Warneńczyk uhonorowany medalem za nadanie praw miejskich dla Wojsławic, założyciel Zamościa kanclerz wielki koronny i hetman wielki koronny Jan Zamoyski, właściciel zamku w Krupem Paweł Orzechowski, właściciel Siennicy Mikołaj Sienicki, założyciel Rejowca Mikołaj Rej, architekt Paweł Antoni Fontana, przywódca powstania 1794 roku Tadeusz Kościuszko, poeta Adam Mickiewicz, pisarka zamieszkała w Borowicy Elżbieta Jaraczewska, a także „bohaterowie” z okresu PRL tj. generał Zygmunt Berling i działaczka PPR Małgorzata Fornalska oraz jubileusze: 500-lecie województwa lubelskiego, 60-lecie I LO w Chełmie, czy XX-lecie Muzeum w Krasnymstawie.

Tak jak w przypadku polskich władców, których portrety w większości były artystyczną wizją Jana Matejki, tak było również w przypadku niektórych postaci historycznych, których wizerunki znalazły się na prezentowanych medalach (np. Mikołaj Sienicki czy Paweł Orzechowski). Konstanty Prożogo (autor pierwszego i drugiego tomu „Medali chełmskich”) zwrócił uwagę, iż w niektórych przypadkach nie udało się ustalić projektanta, a także wielkości nakładu medali. W tym ostatnim przypadku rozbieżności co do ilości wynikają z tego, iż Mennica w swoich publikacjach podawała liczby zaokrąglone, zaś w dokumentach (fakturach) będących w posiadaniu zamawiającego występują dokładne liczby.

Kuratorem wystawy jest kustosz w Dziale Historii i Numizmatyki Artur Capała