Dwór Artusa

Dwór Artusa to jeden z najbardziej reprezentacyjnych zabytków położonych przy tzw. Trakcie Królewskim w Gdańsku. Część traktu stanowi Długi Targ położony nieopodal historycznego portu nad rzeką Motławą, resztę ulica Długa.

W skład obecnego zespołu Dworu Artusa wchodzą następujące obiekty: parter dwóch połączonych kamienic zwanych Starym Domem Ławy, właściwy Dwór Artusa oraz Nowy Dom Ławy.

Początki Dworów Artusa sięgają średniowiecza. Wspólna nazwa dworów pochodzi od imienia legendarnego wodza Celtów Artura (V i VI w. n.e.). Dla ówczesnych ludzi był on wzorem cnót rycerskich a Okrągły Stół, przy którym zasiadał ze swoimi dzielnymi rycerzami, symbolem równości i partnerstwa.

Nazwa budynku „curia regis Artus” czyli „królewski dwór Artusa”, wzniesionego w Gdańsku w latach 1348-1350, pojawiła się pierwszy raz w 1357 r. w miejskim zapisie o czynszu gruntowym. Inny dokument z 1358 r. określa go mianem „curia sancti Georgi” - „dwór św. Jerzego”, wymieniając przy tym podobne nadbałtyckie dwory w Toruniu, Chełmnie, Elblągu, Braniewie, Królewcu, Rewalu, Rydze i Stralsundzie.

Dwór Artusa wzniosło Bractwo św. Jerzego, które skupiało tzw. junkrów (rycerzy) pochodzących z bogatych rodzin niemieckich. Budynek powstał dzięki ich własnym staraniom oraz finansowaniu. Bractwo od początku starało się zachowywać elitarność, żądało od swych członków szlacheckiego pochodzenia i takie same wymagania stawiało gościom Dworu Artusa.

W Dworze nie brakowało rozrywek, jak np. maskarady, gry zręcznościowe, koncerty, sztuka cyrkowa. W czasie świąt wszyscy zbierali się na uroczysty posiłek. Bractwo św. Jerzego zawsze podkreślało swoją odrębność, krytycznie oceniając obyczaje pozostałych bywalców Dworu, tj. kupców i armatorów.

W kupieckim mieście, jakim wówczas był Gdańsk, decydującą rolę odgrywała zawsze informacja. Dwór był wybornym miejscem jej wymiany. Tu także podawano do wiadomości publicznej zarządzenia władz miejskich. Tym sposobem Dwór Artusa przyjmował z czasem rolę oficjalnego domu kupieckiego.

Pierwsza wielka katastrofa budynku wydarzyła się w latach 1476 i 1477, kiedy spłonął doszczętnie pociągając za sobą liczne ofiary śmiertelne. Rada Miasta doceniając rolę Dworu Artusa w życiu publicznym, podjęła decyzję o odbudowie na koszt miasta. Już 2 grudnia 1481 r. podano w nowym Dworze Artusa pierwsze piwo.

Wówczas tez wpływy Bractwa św. Jerzego zostały niemal zupełnie wyparte, utraciło ono prawo własności Dworu zachowując jedynie honorowe pierwszeństwo w czasie uroczystości. Odtąd zasiadało obok innych użytkowników.

Najistotniejsze zmiany polegały na utworzeniu kolejnych stowarzyszeń, którzy stali się współgospodarzami tego miejsca. Sformowane w ten sposób nowe bractwa przyjęły wspólną nazwę - ławy Dworu Artusa (ze względu na wspólnie zajmowane miejsca w ławach. Początkowo dobierano się według pochodzenia, zawodu, zainteresowań itp.

Tradycje rodzinnej Nadrenii połączyły członków Bractwa św. Rajnolda (Reinholda), założonego już w 1481 r. Erygowana w 1482 r. Ława Lubecka zrzeszała gdańszczan prowadzących interesy z Lubeką. Stosunki osobistej przyjaźni legły u podstaw sformowanego w 1483 r. Bractwa św. Trzech Króli. Genezy Ławy Malborskiej, powstałej w 1487 r., należy poszukiwać w tradycji stowarzyszeń kombatantów wojny trzynastoletniej, którzy brali udział w oblężeniu Malborka w 1457 r. i 1460 r. Ławę Holenderską, której początki sięgają 1492 r., sformowali kupcy gdańscy i holenderscy handlujący z Niderlandami. Podstawę założenia Bractw Szyprów i Sędziów stanowiła więź zawodowa.

Od 1530 r. Dwór nie był wyłącznie siedzibą Bractw. Stał się miejscem otwartych rozpraw sądowych, które musiały odbywać się w jawnym trybie, a Wielka Hala nadawała się do tego celu znakomicie.

Od lat 20 XVII w. wojny i epidemie pustoszyły miasto zmieniając sposób życia jego mieszkańców. Wraz z wojennym zgiełkiem na zawsze odszedł czas świetności Dworu. Wielokrotnie zamykano go i otwierano z zamiarem powrotu do dawnego przeznaczenia. Okazało się jednak, że stare, dobre obyczaje należały do przeszłości. Rozluźnienie obyczajów po 1631 r. poszło tak daleko, że Rada musiała interweniować. Niektórzy bracia nie tylko w dzień, ale i w nocy bankietowali, grali na bębnach, podnosili krzyki i kłótnie.

Wreszcie 31 października 1742 r. Rada podjęła decyzję o przekształceniu Dworu w giełdę. Kupiectwo zyskało niezwykle okazały gmach, Dwór zyskał nową funkcję, stając się ponownie centrum życia kupieckiego. Jednakże poza regularnymi sesjami giełdowymi życie w Wielkiej Hali przeplatało się z uroczystymi wizytami monarchów, znaczącymi wydarzeniami kulturalnymi i spotkaniami międzynarodowymi. Ławy musiały usunąć siedzenia, zachowując jedynie prawa honorowe do swych miejsc. Dzieła sztuki, fundowane przez braci od paru stuleci, zachowano jak mówiono: „ku pamięci sławnej przeszłości”. Ta właśnie pamięć pozwoliła im przetrwać do 1945 r., czyli do największej katastrofy w tysiącletnich dziejach Gdańska.

Aktualnie to wyjątkowe wnętrze oglądamy jako częściową rekonstrukcję. Dotyczy to zarówno architektury jak i wyposażenia. Do wnętrza wróciły zachowane oryginalne zabytki, a brakujące są zastępowane rekonstrukcjami (elementy plastyczne) i wielkoformatowymi wydrukami (obrazy). Mają one dać wyobrażenie, jak wyglądało to wyjątkowe wnętrze w przeszłości.

Ostatnie wejście na 45 min przed zamknięciem obiektu.