Powrót do przeszłości. Dzieje tradycyjnej kultury regionu chełmskiego.

Wystawa stała „Powrót do przeszłości” – Dzieje tradycyjnej kultury regionu chełmskiego zrealizowana została ze środków MKiDN priorytet: Dziedzictwo kulturowe. Rozwój instytucji muzealnych.

Wystawa pozwala prześledzić i poznać dzieje tradycyjnej kultury regionu chełmskiego. Eksponowane zabytki archeologiczne i etnograficzne pogrupowano tematycznie w sposób następujący:

1. Zbieractwo, myślistwo i rybołówstwo – zgromadzono tu najstarsze narzędzia od okresu mezolitu po współczesne, służące jeszcze do niedawna przy zdobywaniu pożywienia.

2. Uprawa roli – ta część wystawy zapoznaje ze sposobem uprawiania roli w czasach pierwszych rolników osiadłych nad Bugiem w VI tysiącleciu przed Chrystusem, aż po czasy przełomu XIX i XX w.

3. Garncarstwo – zaprezentowano tu najstarsze naczynia poczynając od I poł. IV tysiąclecia przed Chrystusem po współczesne, pochodzące z ośrodków garncarskich w Pawłowie, Putnowicach, Wojsławicach.

4. Przetwórstwo żywności – pokazane zostały sprzęty i naczynia do obróbki żywności w ramach gospodarstwa domowego w czasach starożytnych, staropolskich i współczesnych.

6. Strój i ozdoby stroju – ekspozycja ukazuje elementy stroju od czasów najdawniejszych (atrakcją jest tu biżuteria pozyskana w trakcie prac archeologicznych), w części etnograficznej kompletny ubiór mieszkańców wsi chełmskiej z przełomu XIX i XX. w.

5. Tkactwo – pozwala prześledzić proces obróbki lnu, przędzenia nici, pracę przy warsztacie tkackim i bogatą kolekcję tkanin.

7. Sztuka ludowa – pozwala poznać prace twórców ludowych, m.in. S. Koguciuka, S. i W. Mąków, S. i T. Szulców, S. Kosiarza, J. Uścimiaka, R. Śledzia.

8. Wnętrza domów – ta części wystawy ukazuje wnętrze dawnej izby przystrojonej świątecznie pająkami, wycinankami, kolorowymi kwiatami z bibułki zdobiącymi „święte” obrazy.

Wystawie towarzyszy wydawnictwo przygotowane przez pracowników Działu Archeologii i Etnografii (A. Bronicki, B. Dobosz, E. Hordejuk, T. Mazurek, U. Ruszkowska Powrót do przeszłości. Dzieje tradycyjnej kultury regionu chełmskiego, Chełm 2007), plakat oraz warsztaty z udziałem twórców ludowych. Na wystawie eksponowane są przedmioty z żelaza i metali kolorowych poddane konserwacji ze środków MK i DN priorytet: Dziedzictwo kulturowe Ochrona zabytków archeologicznych.