Tradycje kolejowe Chełma – Dworzec Główny PKP w Chełmie

Wystawa fotograficzna zorganizowana z okazji 120-lecia kształcenia kolejowego w Chełmie, otwarta 23 listopada 2009 r. Prezentacja budynków dworca kolejowego od drugiej połowy XIX wieku do współczesności oraz założenia urbanistycznego osiedla kolei państwowych, którego budowę rozpoczęto w 1928 roku. Współorganizatorzy: Archiwum Państwowe w Lublinie Oddział w Chełmie, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Lublinie Delegatura w Chełmie, PKP Cargo S. A., PKP S. A. Oddział Gospodarowania Nieruchomościami w Lublinie oraz osoby prywatne.
Historia chełmskiego kolejnictwa rozpoczęła się w latach 1876-1877, kiedy do Chełma dotarła Nadwiślańska Kolej Żelazna, łącząca Mławę z Kowlem. Powstała wtedy stacja kolejowa III klasy. W 1877 roku oddano do użytku drewniany dworzec . Do obsługi kolei wybudowano na stacji parowozownię. 10 lat po uruchomieniu Kolei Nadwiślańskiej powstała kolej żelazna, łącząca Chełm z Brześciem. Miała ona znaczenie militarne.
W 1889 roku przeniesiono do Chełma Techniczną Szkołę Kolejową. Na bazie Kolei Nadwiślańskiej utworzono w mieście duży garnizon wojskowy. Powstanie guberni chełmskiej spowodowało rozbudowę stacji kolejowej. W 1913 roku miasto otrzymało nowy murowany dworzec. Wszystko to przyczyniło się do ożywienia gospodarczego Chełma.
Już w niepodległej Polsce w 1921 roku chełmski węzeł kolejowy został podporządkowany Okręgowej Dyrekcji PKP w Radomiu. Chełmskie koleje zatrudniały ponad 1000 pracowników, stanowiących społecznie aktywną grupę zawodową.
W latach dwudziestych planowano przeniesienie do Chełma siedziby radomskiej Dyrekcji PKP. W 1928 roku rozpoczęto budowę nowej dzielnicy, z gmachem Dyrekcji i kolejowym osiedlem mieszkaniowym. Prowadzone przez wiele lat prace przerwała wojna. W czasie okupacji węzeł chełmski został włączony w skład niemieckiej Kolei Wschodniej. W 1944 roku wycofujący się Niemcy zniszczyli dworzec kolejowy.
Po wojnie kolej nadal odgrywała istotna rolę w życiu miasta mimo zmniejszenia znaczenia chełmskiego węzła z powodu zmiany terytorium państwa polskiego. Powstanie dużej Cementowni „Chełm” zwiększyło zapotrzebowanie na przewozy kolejowe. W latach osiemdziesiątych XX wieku zelektryfikowano linię Lublin – Dorohusk. Środowisko kolejarzy efektywnie działało w życiu społecznym Chełma.
Zmiany po 1989 roku spowodowały likwidację niektórych zakładów chełmskiego węzła, zaś duży spadek przewozów ograniczył rolę stacji kolejowej Chełm. W 2001 roku zakończono modernizację trzeciego już chełmskiego dworca wybudowanego w 1960 roku.