Tajemnicza Nubia

Wystawa Tajemnicza Nubia w budynku historycznym Muzeum Narodowego upamiętnia międzynarodową akcję ratowania zagrożonych zabytków na historycznym terytorium Nubii, ogłoszoną przez UNESCO 65 lat temu. Dzięki czechosłowackim wyprawom i udziałowi w ustaleniach ówczesnego Czechosłowackiego Instytutu Egiptologii Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Karola, wyjątkowe dziedzictwo kulturowe regionu Dolnej Nubii zostało zachowane w zbiorach Muzeum Narodowego.

W 1959 roku rząd Egiptu podjął decyzję o budowie Wysokiej Tamy w pobliżu Asuanu, która miała zapewnić rozwój przemysłu i rolnictwa w kraju. W wyniku budowy tamy cały, około 500-kilometrowy odcinek Nilu, stanowiący historyczne terytorium Dolnej Nubii, miał zostać zalany, a jego wyjątkowe dziedzictwo kulturowe zagrożone. UNESCO ogłosiło zatem międzynarodową akcję ratowania zagrożonych zabytków, w którą zaangażowała się również Czechosłowacja za pośrednictwem założonego niedawno Czechosłowackiego Instytutu Egiptologii, który w latach 1961–1965 wysłał łącznie pięć wypraw na teren Dolnej Nubii (dzisiejszy Egipt).

Pierwsza i druga wyprawa (1961–1962) poświęcone były lokalizacji tzw. Południowej Świątyni w Táfie i dokumentacji tzw. rzymskiej twierdzy w pobliskim Kertás. Prace w kolejnych dwóch latach (1963–1964) koncentrowały się na dwóch obszarach wyznaczonych jako północne i południowe koncesje czechosłowackie. W ramach badań epigraficznych obu koncesji znaleziono 243 inskrypcje skalne i ponad pięć tysięcy rysunków i malowideł skalnych. Równolegle z badaniami epigraficznymi prowadzono badania archeologiczne. Odkryto łącznie pięć miejsc pochówku, siedem grobowców skalnych, szereg wież strażniczych służących do ochrony południowej granicy Cesarstwa Rzymskiego przebiegającej przez region oraz jeden kamieniołom. Ostatnia ekspedycja w 1965 r. miała na celu przeprowadzenie badań archeologicznych dwóch kurhanów zlokalizowanych w miejscowościach Wádí Kitna i Jižní Kalabša.

Wystawa prezentująca działania czechosłowackie w ramach wydarzenia UNESCO umieszcza zainteresowanie mieszkańców ziem czeskich starożytną historią Nubii w szerszym kontekście historycznym. Już w 1827 r. Anton Prokesch von Osten, austriacki żołnierz i dyplomata o czeskich korzeniach, udał się do Dolnej Nubii i wykonał bardzo dokładną mapę całego obszaru. Na wystawie będzie można zapoznać się z jego notatkami i wiedzą z podróży, a także listami, pamiętnikami, a w późniejszych czasach również fotografiami innych czeskich podróżników. Oprócz wyprawy Czechosłowackiego Instytutu Egiptologii, w międzynarodowym wydarzeniu w Nubii pod auspicjami UNESCO wziął udział również najważniejszy czeski egiptolog, Jaroslav Černý, który pracował na brytyjskim wygnaniu po 1948 roku.

Obiekty, które Czechosłowacja otrzymała jako część znalezisk z wydarzenia UNESCO, są dziś przechowywane w Muzeum Náprstek Azjatyckich, Afrykańskich i Amerykańskich Kultur Muzeum Narodowego. W ramach wystawy Tajemnicza Nubia będzie można zobaczyć unikalny zestaw inskrypcji skalnych, które opisują brutalne praktyki egipskich wojsk na początku XII dynastii (XX wiek p.n.e.) przeciwko miejscowej ludności nubijskiej, a także fragmenty trumien, które w drugiej połowie II tysiąclecia p.n.e. były używane do pochówku lokalnych elit lub do wykwintnie zdobionej produkcji nubijskich garncarzy. Wystawa obejmuje również przedmioty kolekcjonerskie wypożyczone z Zamku Państwowego Kynžvart i Zamku Państwowego Buchlova. Kompletny ekwipunek pogrzebowy starożytnego egipskiego pieczęciarza Kenamona ze szczytu XVIII dynastii (XV w. p.n.e.) został wypożyczony z Kynžvart, w tym dwa łuki, które w starożytności były symbolem Nubii, czyli Kraju Łuku. Kenamon został pochowany w czarnej trumnie, bogato zdobionej złotem z nubijskich kopalni, której kopia również będzie eksponowana jako część wystawy.