Galeria Sztuki Średniowiecznej

Najbogatszą i najbardziej różnorodną kolekcję sztuki średniowiecznej w Polsce, należącą do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, już można oglądać w zupełnie nowej, wyjątkowej oprawie. Słynne dzieła – takie jak: Piękna Madonna z Wrocławia, Poliptyk Grudziądzki, Poliptyk Zwiastowania z Jednorożcem, Tryptyk z legendą świętego Stanisława Biskupa z Pławna czy monumentalny ołtarz z Pruszcza Gdańskiego – prezentowane są w nowoczesnej i atrakcyjnej dla współczesnego odbiorcy aranżacji. Za projekt, pozwalający na nowo odkryć świat wyobrażeń sztuki średniowiecznej i wielość jej funkcji, odpowiada młody, utytułowany zespół warszawskiej pracowni architektonicznej WWAA.

W Galerii Sztuki Średniowiecznej MNW znajdują się głównie obiekty z okresu późnego średniowiecza (XIV–XVI w.), pochodzące z różnych regionów dzisiejszej Polski, a także kilka eksponatów z zachodu Europy. Są to dzieła, które pierwotnie przeznaczone były niemal wyłącznie do kościołów. Ekspozycja została zaprojektowana tak, aby widzowie mogli jak najlepiej zrozumieć rolę sztuki w życiu religijnym czasów średniowiecza – w epoce, w której nie istniało pojęcie sztuki we współczesnym znaczeniu. W galerii zobaczymy imponujące ołtarze skrzydłowe, rzeźby zdobiące tzw. belki tęczowe, filary, jak również liczne obiekty mniejszych rozmiarów: sprzęty liturgiczne, ołtarzyki, obrazy i rzeźby przeznaczone do prywatnej modlitwy. Prezentacja tak różnorodnych dzieł pozwoli poznać niemal pełen obraz wielu dziedzin sztuki: malarstwa, rzeźby drewnianej, kamiennej i alabastrowej oraz rzemiosła artystycznego. Wbrew dotychczasowym podziałom na techniki, galeria przybliży widzowi średniowieczną kulturę wizualną, w której w przestrzeni świątyni istniały obiekty o zróżnicowanym charakterze.

Celem ekspozycji jest też ukazanie zarówno zjawisk uniwersalnych, jak i typowych tylko dla niektórych regionów średniowiecznej Europy. W galerii prezentowane są ponadlokalne zjawiska sztuki XII–XV wieku, np. usamodzielnienie się rzeźby figuralnej od architektury w epoce romańskiej, środkowoeuropejska rzeźba z kręgu Madonn na Lwie, oraz tzw. międzynarodowy styl dworski, określany również jako piękny ok. 1400. Wiele włączonych do wystawy dzieł świadczy także o odrębnym charakterze ważnych dla Europy Środkowej regionów: Śląska 1440–1520 (wielkie, wieloskrzydłowe ołtarze, epitafia, tablice wotywne i dydaktyczne, droga krzyżowa), Małopolski, Wielkopolski i Kujaw 1440–1520 (ołtarze, obrazy dewocyjne) oraz Gdańska i regionu północnohanzeatyckiego 1420–1520 (z okazałymi ołtarzami z Hamburga i Pomorza).

Od 11 grudnia 2013 Galeria Sztuki Średniowiecznej jest otwarta w nowej odsłonie. Aranżacja przestrzeni wystawienniczej powierzona pracowni architektonicznej WWAA (laureaci wielu nagród, m.in. za Pawilon Polski na Expo w Szanghaju 2010) nie ma naśladować wnętrza kościelnego, lecz sprawiać, że niezwykłe dzieła sztuki średniowiecznej przemówią same za siebie. Dzięki nowym rozwiązaniom konstrukcyjnym poliptyki skrzydłowe, takie jak słynny Poliptyk Grudziądzki są dostępne ze wszystkich stron, łącznie z rewersami skrzydeł, które do tej pory nie były widoczne dla widzów. Zwiedzający będą mogli poznać pełne programy ikonograficzne monumentalnych dzieł. Istotną zmianą w przestrzeni ekspozycji jest odsłonięcie okien z widokiem na dziedziniec muzeum i zniesienie wtórnych podziałów wewnętrznych pomieszczeń. Przywrócono tym samym dawny, zabytkowy kształt sal zaprojektowanych przez Tadeusza Tołwińskiego, twórcę gmachu MNW. Rozwiązania przestrzenne i materiały wybrane przez architektów tworzą minimalistyczną oprawę, służącą doskonałej prezentacji eksponatów i nie stanowiącą dla nich konkurencji. Ciemny, grafitowy kolor ścian oraz surowe metalowe nośniki eksponatów podkreślają ich wagę, wysuwają je na pierwszy plan. Wielką rolę odgrywa światło: sztuczne (reflektorowe) łączy się z naturalnym (zewnętrznym), eksponując lśnienia złotych teł na obrazach i rzeźbach.

Projekt dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Kurator Zbiorów Dawnej Sztuki Europejskiej MNW: Joanna Kilian–Micheletti