STANISŁAW PRZYBYSZEWSKI – METEOR MŁODEJ POLSKI

Kto chce poznać najistotniejszy rdzeń mej twórczości,kto chce sobie zadać trud ujęcia mego tworu od samegokorzenia, ten musi go sobie myśleć ustawicznie na tle tej ziemi,tego jeziora, tych topoli srebrnych i wierzb przydrożnychi torfowisk, i bachorzy, ugorów łąk i pastwisk (...).(Stanisław Przybyszewski, z Listu do Henryka Biegeleisena)

Stanisław Przybyszewski (1868-1927), poeta, pisarz, dramaturg, eseista, publicysta, tłumacz literatury obcej, „Meteor Młodej Polski” i „genialny Polak”, jak go nazywano w środowisku bohemy berlińskiej, urodził się na Kujawach, nad Gopłem, we wsi Łojewo, w rodzinie wiejskiego nauczyciela. Po ukończeniu gimnazjum w Wągrowcu, udał się do Berlina, by studiować architekturę, a potem medycynę. Studiów nigdy nie ukończył, za to zyskał status duchowego przywódcy i teoretyka międzynarodowego środowiska cyganerii artystycznej. Debiutował w 1892 r. esejami o Chopinie i Hanssonie, a prawdziwą sławę przyniosły mu m.in. poematy prozą - Requiem aeternam, Vigilien, De profundis, Androgyne, Nad morzem, artykuł programowy modernizmu - Confiteor, dramaty - Dla szczęścia, Złote runo, Matka, Śnieg, powieści - Dzieci szatana, Synowie ziemi, Il regno doloroso, czy wspomnienia - Moi współcześni. Wśród obcych i Moi współcześni. Wśród swoich. Mieszkał w Berlinie, Krakowie, Poznaniu, Gdańsku, Monachium, Warszawie. Pod koniec życia powrócił na Kujawy, tutaj zmarł. Został pochowany w Górze nieopodal Inowrocławia.

Na wystawie „Młodopolska legenda Stanisława Przybyszewskiego” zgromadzone zostały pamiątki po pisarzu i jego bliskich, m.in. litografia Wańkowicza przedstawiająca Adama Mickiewicza wieszana przez Przybyszewskiego w każdym kolejnym mieszkaniu; książki z biblioteki Dagny Juel, pierwszej żony artysty; sekretarzyk Jadwigi, jego drugiej żony, z warszawskiego mieszkania w Pałacu pod Blachą czy dziecięce portrety pędzla Anieli Pająkówny (1864-1912), związanej z Przybyszewskim malarki młodopolskiej. Do najcenniejszych prezentowanych eksponatów należą kopie rękopisów ze zbiorów muzeum, archiwalia, pierwodruki dzieł Przybyszewskiego (m.in. z dedykacjami autora). Na uwagę zasługują także obrazy i rzeźby młodopolskich artystów (m.in. olejny portret Władysława Jarockiego przedstawiający Stanisława Przybyszewskiego, medalion z patynowanego gipsu z portretem Dagny Juel autorstwa Jana Nalborczyka i maleńki portret Jadwigi Przybyszewskiej przypisywany samemu Stanisławowi Wyspiańskiemu). Szczególną uwagę zwraca fortepian warszawskiej firmy Kerntopf, na którym grywał sam Stanisław Przybyszewski. W ramach wystawy zaprezentowano również postacie niesamowitych kobiet z otoczenia Przybyszewskiego, jego pierwszą żonę norweską pisarkę Dagny Juel (1867-1901) i Stanisławę Przybyszewską (1901-1935), córkę poety ze związku z Anielą Pająk, wybitną polską dramatopisarkę i powieściopisarkę, autorkę słynnej „Sprawy Dantona”, zekranizowanej przez Andrzeja Wajdę.