Mapy topograficzne Krasnegostawu i okolic z lat 1801-1804

Od 14 listopada 2024 roku w Muzeum Regionalnym w Krasnymstawie można oglądać wystawę czasową pt. „Mapy topograficzne Krasnegostawu i okolic z lat 1801-1804”. Prezentuje ona powiększone kopie 10 map Krasnegostawu i okolic z początku XIX stulecia, których oryginały przechowywane są do dzisiaj zbiorach Archiwum Wojny w Wiedniu.

Powstały one na zlecenie Sztabu Generalnego armii cesarskiej i doskonale opisują obszar tzw. Galicji Zachodniej tj. terenów Rzeczypospolitej Obojga Narodów, które zostały przyłączone do Austrii w wyniku trzeciego rozbioru (1795 r.). Wykonanie odręcznie 275 kolorowych kart (arkuszy) w większości w skali 1:14400 trwało kilka lat. Pracował nad nimi zespół ponad 30 wojskowych kartografów pod kierownictwem pułkownika Antoniego barona Mayera von Heldensfelda.

Mapy, które obejmują część Małopolski, dzisiejszą Lubelszczyznę, południową część Mazowsza oraz Podlasia, szczegółowo oddają rozkład miejscowości, sieć dróg, rzeźbę terenu, pól, łąk, lasów, rzek, zbiorników wodnych, a także położenie kościołów, cmentarzy, młynów, krzyży przydrożnych. Na ich podstawie w roku 1808 wydany został atlas zawierający 12 czarno-białych map wykonanych techniką miedziorytu o wymiarach 44,5 x 66 cm, których autorem był Hieronim Benedicti.

W latach 1919 – 1920 zawartość archiwów wiedeńskich badał z ramienia komisji likwidacyjnej C i K monarchii profesor Instytutu Geografii Uniwersytetu Jagiellońskiego Ludomir Sawicki. Po powrocie do Polski opublikował dwie prace tj. „Spis map Archiwum Wojennego w Wiedniu odnoszących się do ziem polskich” (Warszawa 1921) oraz „Pułkownika Antoniego barona Mayera von Heldensfelda zdjęcia topograficzne w Polsce w latach 1801 – 1804” (Kraków 1928). W tej drugiej publikacji opisuje on sposób przygotowania map oraz nazwiska ich autorów (w przypadku prezentowanych na wystawie map znamy nazwiska dwóch podporuczników tj. Franza Liebetraua oraz Grunenberga (imię nieznane).

Prezentowane mapy zawierają dużo informacji na temat Krasnegostawu i okolicznych miejscowości. Na przykład na mapie przedstawiającej Krasnystaw (Col. XVII Sect. 237) znalazły się nieistniejące już dzisiaj budowle takie jak: zamek, kościół katedralny, pierwszy ratusz, czy obwarowania miejskie. Na pozostałych mapach można zobaczyć m.in.: Wysokie i Sobieską Wolę (Col. XV Sect. 198); Czernięcin, Olszankę, Turobin, Żabno (Col. XV Sect. 199); Częstoborowice, Pilaszkowice, Rybczewice (Col. XVI Sect. 219); Gorzków, Olchowiec, Piaski Szlacheckie, Żółkiewkę (Col. XVI Sect. 220); Bzowiec, Chłaniów, Płonkę, Rudnik (Col. XVI Sect. 221); Borowicę, Łopiennik Lacki, Łopiennik Ruski, Stężycę (Col. XVII Sect. 236); Izbicę, Orłów Drewniany, Orłów Murowany, Tarnogórę (Col. XVII Sect. 238); Siennicę Różaną, Zagrodę, Żdżanne (Col. XVIII Sect. 252); Bończę, Kraśniczyn, Wojsławice (Col. XVIII Sect. 253).

Kuratorem wystawy jest kustosz w Dziale Historii i Numizmatyki Artur Capała. Ekspozycja czynna będzie do końca kwietnia 2025 roku.